۱۳۹۳-۸-۲۱، ۰۹:۰۴ عصر
مبلمان شهری و زیباسازی شهری
طراحی عناصر مبلمان شهری، ارتقاء کیفیت سيما و منظر شهری
گردآورندگان اين مقاله:
- مهندس فرخ عبدي : مدير عامل سازمان زيباسازي شهرداري اروميه
- سعيد فتح اله نژاد : مدير طرح و برنامه سازمان زيباسازي شهرداري اروميه
زيباسازي شهري
امروزه دو واژه را زياد شنيده و ميشنويم شهر و زيباسازي. تعريف شهر چيست؟ چه تصويري از آينده شهرمان داريم و يا ميخواهيم داشته باشيم؟ مكاني كه عدهاي كنار هم زندگي مي كنند؟ خيابانهائي براي عبور و مرور؟ مياديني براي دور زدن؟ يا براي نصب داربست؟
نميتوانيم قبل از برداشتي علمي و شفاف از زيباسازي به سراغ زيرمجموعههاي آن برويم. آنچه فرآيند زيباسازي را در كلانشهرهاي ايران دچار مشكلات اساسي كرده است، برداشتهاي شخصي، غلط و كاملاً منطقهاي از اين واژههاي به ظاهر ساده است، بالاخره روزي بايد مديران شهري به تعريفي واحد و كارشناسانه از اين لغت برسند كه در طول تحويل و تحولات مديران دچار تغيير نشود.
اما براستي رنگآميزي جوي و جدول و نظافت در و ديوار و يا نصب چند المان شهري و يا بهسازي بلوارها، تنها اجزاي زيباسازي شهرياند؟ مسلماً خير.
چرا درهنگام مسافرتهاي خارجي به عنوان يك انسان از حركت در شهرها لذت ميبريم؟ چرا همه چيز همانگونه است كه بايد باشد؟ تفاوتي نميكند از كجاي اين كره خاكي آمدهايم، چرا كه نيازها از قبل پيشبيني شدهاند، چرا نميتوانيم با موفقيت آن اقدامات را كپيسازي كنيم؟ برخي از صاحبنظران تفاوت فاحش فرهنگي را علت اين امر ميدانند، اما موضوع صرفاً اين نيست.
كيفيت محيط شهري دغدغه اصلي مديران تمام كلانشهرها و هدف شهرداريهاست و برنامه فرهنگسازي توسط شهر و بر روي شهروندان انجام مي شود. در اروپا شهرها صدها سال است كه فرهنگسازند.
فرقي نميكند تخصص و تجربهمان چيست، آنچه بسيار مشاهده ميشود، اين است كه همه به خود حق ميدهيم كه درباره مسائل هنري و زيباسازي اظهار نظر كنيم و اين نظر را تحميل نمائيم و فراموش مينماييم كه زيباسازي نيز همانند ساير امور نياز به تخصص دارد، اما در مورد ساخت و ساز يك پل و يا اتوبان و هزاران مورد ديگر به خود اين اجازه را نميدهيم. ما حق نداريم سليقه شخصيمان را به مردم شهر تحميل كنيم، همانگونه كه اجازه نميدهيم مردم شهر در داخل خانه، عقيدهشان را به ما تحميل نمايند.
اصليترين برنامه شهرداريها در شهرهاي روبه رشد و يا مترقي ارتقاء مداوم كيفيت محيط و سيما و منظر شهر است اما در كلانشهرهاي ما، زيباسازي مقولهاي فرعي است كه شوربختانه به آن نگاه سياسي نيز ميشود.
شهرها در تمدن جديد محل تعامل شهر و شهروند هستند. مطالعه دقيق و برداشت مناسب در بحث كيفيت محيط شهري اين اجازه را به ما ميدهد تا دريابيم شهرها تنها محل عبور و مرور نيستند، بلكه محيطهايي هستند كه بايد با ساكنانش ارتباطي دوجانبه برقرار نمايند و در اين تعامل دوسويه است كه معناي شهروند تحقق مييابد. پروژههاي زيباسازي ميبايست در جهت گسترش اين ارتباط حركت كنند. اين يك قانون جهاني است. اما امروزه رفتارهاي فرهنگي هر منطقه در تعيين خط مشي اين ارتقا تأثيرگذارند.
ساليان سال است از طرح شعارهاي «شهرما، خانه ما» و «شهرداري در خدمت مردم» و شعارهايي از اين دست ميگذرد، اما كمتر شهرونداني قلباً احساس ميكنند كه شهرشان خانهشان است و شهرداري در خدمت آنها، با صرف هزينههاي اطلاعرساني بالا و ساخت فيلمها و انيميشنهاي مختلف در سالهاي گذشته، تازه موفق شدهايم بخشي از مردم را راضي كنيم تا رأس ساعت مقرر زبالههايشان را بيرون منزل بگذارند. هنوز مردم هنگامي كه وجهي را به شهرداري پرداخت ميكنند، نه اعتمادي به اين سيستم دارند و نه آن را موجه ميدانند و ما درك نكردهايم كه تمامي اين رفتارها در محيطهاي شهري ناشي از عدم ارتباط مناسب شهر و شهروند است، نه فرهنگ غلط مردم.
شهر از ديد كارشناسان و صاحبان تئوري شهرسازي در دنيا معاني متفاوتي دارد و از ميانه قرن بيستم در تمام دنيا اين معاني به هم نزديك شدهاند. شهرها محل تعامل شهروندانيست كه در آن زندگي ميكنند، نه خيابانهائي براي عبور و مرور. شهرها آثار هنري بزرگي هستند كه آفرينندگاني به اندازه جمعيتشان دارند. هدف زندگي شهرنشيني امروزه زندگي كلونيوار آدمها در كنار هم و به شيوه هزاران سال قبل نيست. هدف مطلوب شهرهاي امروز ايجاد محيطي خلاق و پرورنده براي مردمي است كه در آن زندگي ميكنند. شهرهاي امروز علاوه بر رفع نيازهاي فيزيكي پاسخي براي نيازهاي رواني، روحي و فرهنگي ساكنانشان دارند و تنها در اين صورت است كه شهر تجلي رفتار اجتماعي ساكنينش است و ميتوان آن را به نظم در آورد و كنترل نمود. در غير اين صورت اگر بديهيترين اصول مديريت شهري در شهرها رعايت نشود و خرد جمعي ناديده انگاشته شود، نظمي كه بايد در آن به چشم نميخورد و به مرور به شهري تبديل ميشود كه وابستگي ميان شهر و شهروندانش را از دست ميدهد. اينگونه شهرها، براي كنترل، رشد و بسط اجتماعي و... نياز به هزينههاي فراواني دارند كه مسئوليت تأمين آن مستقيماً بر عهده مردم و بر دوش مديران آن است.
با گذشت زمان و ادامه چنين رفتاري، شهروندان نسبت به پيامهاي اجتماعي واكنشي نشان نميدهند و خيابانهاي شهر از رفتوآمد خانوادهها و عبور و مرور واقعي شهرنشيني خالي ميشود. مردم هنگامي به خيابان ميآيند كه ميخواهند از نقطهاي به نقطه ديگر بروند و يا نيازي فيزيكي را برطرف نمايند. چنين محيطي مستعد بروز هرگونه آشفتگي و ناهنجاريست.
امروزه بايد بپذيريم كه شهر، محل زندگي مجموعهاي از انسانها با نيازها و سلائق مختلف است، يك خانه بزرگ كه هيچكس حق ندارد سليقه شخصي و يا سازمانيش را بر آن حاكم نمايد. تنها در چنين حالتي است كه ميتوان زمينه مشاركت همگاني را در كليه فعاليتهاي منطقهاي و ملي فراهم آورد. اكنون وقت آن فرا رسيده كه ما نيز به عنوان ساكنان و يا مديران اين كلانشهر، با نگاهي جديد به شهر آغازگر راهي باشيم براي رسيدن به شهري خلاق، پرورنده، مستعد و زيبا. شهري با رونق اقتصادي و فرهنگي كه ساكنان و مسافرانش از حضور در آن احساس لذت ببرند و از هر فرصتي براي ارتباط با شهر استفاده كنند.
بايد بپذيريم كه شهر خوب، لزوماً شهري بزرگ نيست، شهري با مسافران زياد نيست، شهر خوب، شهري با پروژههاي بزرگ و ساز و كارهاي سنگين نيست، شهر خوب، شهري با جمعيت زياد، ماشينهاي آخرين مدل و بازارهاي رنگين هم نيست. شهر خوب، شهري است كه خوب ميبيند، خوب ميشنود، هيچكس را از ياد نميبرد و جاي كسي در آن خالي نيست.
شهرداري در بزرگترين وظيفهاش ميبايست با هدايت و برقراري اين نظم با تكيه بر نيرو و انديشه كارشناسان و متخصصان خود، پايههاي چنين محيطي را بنا نهد كه در دور جديد مديريت شهري نيز به اين مهم همت گمارده است.
انتظار ميرود قبل از هر اقدامي در شهر و براي شهر به تعريف آن بيانديشيم و به ساكنانش ارج نهيم.
و اما زيباسازي چيست؟ و چه حدودي را در بر ميگيرد؟
مطابق مصوبه كميته زيباسازي كلانشهرهاي كشور در سال 1380، زيباسازي به كليه اقدامات آگاهانهاي گفته ميشود كه توسط شهرداريها براي ارتقاء كيفيت محيط شهري صورت پذيرفته و به ارتباط بيشتر شهر و شهروند انجاميده و شهر را براي زندگي ساكنانش مناسبتر ميسازد.
و اما تعريفي ديگر:
" زيباسازي، فرآيندي مستمر و پويا و در حال رشد است كه با روانشناسي، فلسفه، هنر، فرهنگ، هويت، دانش، بينش، زمان و كاركردهاي مختلف ارتباط داشته و ظهور پيدا ميكند. و جنبش زيباييشناسي شهري رويكرد پيشرفتهايست كه نه تنها به خاطر زيبا نمودن، بلكه [حتي] ترجيحاً به معناي ابزار كنترل اجتماعي از طريق راضي نگهداشتن جمعيت شهري و پاسخگويي به نياز آنها مورد مطالعه قرار ميگيرد.
آغاز فلسفه فكري زيبايي شهر از قرن نوزدهم ميلادي بوده و امروزه به مفهوم زيباسازي و يادمان سازي (هويتسازي) در فضاي شهر به كار ميرود. (Wikipedia – Urban Beautification Movment)"
منبع: مجله دستاورد – نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران – شماره 30 – صفحه 103 - مصاحبه با آقاي مهندس لاهيجي: دانشآموخته كارشناسي ارشد طراحي صنعتي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
هدف زيباسازي فراهم آوردن محيطي است كه همگي ما در آن احساس لذت كنيم. نگاه زيباسازي به شهر رسيدن به همان تعاريف ذكر شده و ارتقاء كيفيت محيط شهري است و براي رسيدن به اين اهداف از 4 روش بصورت كلي استفاده مينمايد.
1- رفع نازيبائيها
2- وضع قوانين، ضوابط و مقررات شهري براي ايجاد و حفظ زيبائيها
3- احداث و بهبود فضاهاي شهري مناسب و متنوع
4- به كارگيري مبلمان شهري مناسب و استاندارد
چهره شهر با رفع نازيبائيها اصلاح و با رعايت قوانين و مقررات شكل واقعي خود را پس از گذشت مدتي باز مييابد. همچنين نيازهاي فيزيكي و رواني شهروندان و اعضاء اين خانواده بزرگ با ايجاد و گسترش فضاهاي شهري و بكارگيري مبلمان مناسب بر طرف ميگردد.
شهرداريها، بنا بر نص صريح قانون، موظف به رفع نازيبائي از چهره شهر هستند. رفع نازيبائي اولين و كم هزينهترين اقدام در رسيدن به شاخصههاي زيباسازي شهريست. همانگونه كه هيچيك از ما زشتي و ناهنجاري را در محيط خانهمان تاب نميآوريم، در قبال حفظ زيبائي شهرمان نيز مسئوليم.
هر بي نظمي كه هر يك از مديران و ادرات شهري بوجودآورند يا باعث آن باشند، توسط مردم و به شيوههاي ديگري تكرار ميشود. چگونه ميشود از مغازه اي كوچك انتظار داشت معبر عمومي شهر را اشغال ننمايد، در حاليكه بزرگترين ادارات شهر در مقابل چشمانش اين كار را انجام ميدهند؟ چگونه ميتوان از مسافران انتظار داشت نظافت و پاكيزگي شهرمان را حفظ كنند، در حاليكه از بدو ورود به شهر نازيباترين تصاوير را بر هر تابلو و ميداني ميبينند؟ آيا در حاليكه متوليان نظم، در ناهمگونترين شكل بينظمي، به اطلاعرساني مشغولند، ميتوان از شهروندان توقع احترام به قوانين و مقررات را داشت؟ آيا در يك شهر آشفته و بدون مديريت واحد شهري ميتوان مشاغل مزاحم و پرسروصدا و آلاينده را بدون مقاومتي به حاشيه شهر منتقل نمود؟ آيا نميتوان با رسيدن به شهري زيبا تمام اين مقاومتها را كاهش داد و راحتي و آسايش را براي تكتك شهروندان به ارمغان آورد؟ و تا زمان تحقق اين موارد، هزينههاي مازاد شهري كه به سبب اين ناهنجاريها روز به روز بيشتر ميشود، بر عهده كيست؟
علاوه بر تمام اينها، ارتقاء كيفيت محيط شهري، به كاهش چشمگير بزهكاريهاي اجتماعي كمك فراواني كرده و مشاركت مردم را در تمامي فعاليتهاي اجتماعي بيشتر ميكند.
داشتن شهري زيبا و محيطي سالم حق فرزندان ماست كه اكنون از ما تنها توقع تصميمگيري درست را دارند. فراموش نكنيم كه ما شهرمان را از پدرانمان به ارث نبرده ايم بلكه آن را از فرزندانمان قرض گرفتهايم.
سابقه زيباسازي در شهرهاي ايران به جشنهاي 2500 ساله در زمان حكومت محمدرضا شاه پهلوي باز ميگردد. تيم دربار، تحت نظر فرح ديبا، گروهي را براي همكاري و نظارت در زمينه هنري، دعوت نمودند. پس از پايان اين جشنها، اين گروه در مكاني به صورت متمركز سازماندهي شدند و در ابتدا آنها را گروه زيباسازي و بعدها سازمان زيباسازي ناميدند. هدف از شكلگيري اين سازمان در آن زمان، زيباتر ساختن شهر تهران و ارتقاي كيفي زندگي شهري، همگام با شهرهاي پيشرفته جهان بود.
پس از انقلاب، اين سازمان دستخوش تغييرات بسياري گرديد و سازمانهاي زيباسازي در كلانشهرها نيز يكي پس از ديگري تشكيل گرديده و موجوديت خود را اعلام كردند. در اروميه سازمان زيباسازي از سال 68 به عنوان يكي از سازمانهاي تابعه شهرداري اروميه تأسيس و پس از تصويب اساسنامه آن در سال 1389، از سوي وزارت كشور نيز رسماً با نام «سازمان زيباسازي شهرداري اروميه» شناخته شد.
مبلمان شهري
" مبلمان شهري به مجموعه وسيعي از وسايل، اشياء، دستگاهها، نمادها، بناها، فضاها و عناصري گفته ميشود كه چون در شهر و خيابان و در كل فضاي باز نصب شدهاند و استفاده عمومي دارند، به اين اصطلاح معروف شدهاند. در واقع مبلمان شهري، عناصر مكملي هستند كه همچون اثاث يك خانه، امكان زندگي را در فضاي محصور [شهري]، ميان سنگ و بتن و شيشه فراهم ميآورد. اين اجزاء، جريان حركت، سكون، تفريح و اضطراب را در شهر تنظيم ميكنند و به آن روح ميبخشند. تقسيمبنديهاي مختلفي از عناصر مبلمان شهري ارائه شده است كه بر مبناي يكي از آنها اين تجهيزات به دو دسته مبلمان خدمات اطلاعرساني و بازي تقسيم ميشوند."
منبع: مجله دستاورد – نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران – شماره 30 – صفحه 104 - مصاحبه با آقاي مهندس لاهيجي: دانشآموخته كارشناسي ارشد طراحي صنعتي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
مبلمان شهري به چهار گروه اصلي تقسيم ميشود:
1- مبلمان خياباني
2- مبلمان ترافيكي
3- مبلمان پاركي و تجهيزات زمين بازي كودكان
4- سازههاي اطلاعرساني و تبليغات شهري
در هريك از گروههاي چهارگانه ذكر شده ميتوان نمونههايي را به شرح زير ارائه نمود:
· مبلمان خياباني: ايستگاههاي اتوبوس و تاكسي، آبخوريها، نيمكتها، نردهها، راهبندها، پلهاي عابر پياده، پلهاي همسطح جوي آب، انواع چراغهاي روشنايي، انواع پرچمها و نظاير آنها
· مبلمان ترافيكي: تابلوهاي هشدار دهنده، گلميخهاي كف خيابان، راهبندها، جداكنندهها، پاركينگهاي دوچرخه و موتورسيكلت، تجهيزات معلولين و نظاير آنها
· تابلوهاي اطلاعرساني و تبليغات شهري: انواع بيلبوردها، استندها، بوردهاي ديواري، تابلوهاي راهنماي گردشگري، نقشههاي شهري، پلاكهاي معرف ميدانها و معابر، تابلوهاي سر در مغازهها، تابلوهاي راهنماي مسير و نظاير آنها
امروزه كشور چين به دليل داشتن كارگران ارزان و توليد با تيراژ بالا، در بسياري از زمينهها، به شكل جدي و تأثيرگذار وارد شده است. تنها حوزهاي كه شايد چينيها نتوانند در آن به صورت اثرگذار وارد شوند، شاخه طراحي محيطي از رشته طراحي صنعتي است. اين حوزه به دليل آنكه كاملاً با فرهنگ، تاريخ، رفتار و زندگي مردم در ارتباط است، نميتواند توسط بيگانگان توسعه پيدا نمايد و متخصصين بومي و ايراني بايد نماينده فعال اين قسمت باشند كه فرهنگ شهري و رفتاري، جزئيات زندگي، سمبلها، نشانهها و كاربردهاي خاص را شناخته و بتوانند با طراحي خود به نياز كاربران ايراني پاسخ دهند.
فرصتهاي شغلي بيشماري در اين حوزه وجود دارد. البته فعاليت تأثيرگذار در حوزه مبلمان شهري، نيازمند فعاليت تخصصي و متمركز است. متأسفانه در كشور ما تعداد افراد متخصص در زمينه مبلمان شهري بسيار اندك است. فعاليت حرفهاي در زمينه مبلمان شهري، نيازمند فراگيري زبان مشترك با تخصصهايي نظير معماري و شهرسازي نيز ميباشد.
در سازمان زيباسازي شهر تهران به عنوان اولين تشكيلات سازمانيافته در كشور در زمينه زيباسازي شهري، تمامي فعاليتهاي تخصصي زير نظر معاونت طرح و برنامه انجام ميشود. اداره كل مبلمان شهري به عنوان زيرمجموعه اين معاونت، وظيفه مبله كردن شهر را دارا است؛ يعني اضافه نمودن تمامي لوازم مدرن به شهر. در واقع امروزه در شهرهاي بزرگ دنيا، مديران با زيباسازي، از طريق مبله كردن شهر خود، در پي پاسخگويي به نيازهاي زندگي شهري شهروندان خود و ارتقاء كيفيت زندگي آنها هستند. در كشور ما هم طي چند دهه گذشته شاهد آن هستيم كه مردم علاوه بر طراحي فضاهاي داخلي و شخصي زندگي، به طراحي فضاهاي شهري نيز علاقه نشان ميدهند و زيبايي محيط شهري را مكمل زيبايي محيط منزل خود ميدانند. وظيفه اداره كل مبلمان شهري، در واقع پاسخ به اين نياز در حال توسعه مردم در كلانشهري مثل تهران است.
معماري گذشته ما سرشار از ظرافت و ريزهكاريهايي است كه هزاران ايده و خلاقيت را در خود نهفته دارد. تزئينات و كاشيكاريهاي داخلي با تناسب و رنگبندي خاص خويش در كنار كالبد دروني، فضاي رمزگونهاي را تداعي ميكند و هماكنون نيز ارزش فضايي خويش را حفظ كرده است.
از ديرباز، اصالت زيباييشناسي، فلسفه هنر و طراحي ايرانزمين، در نمونه آثار معماري، صنايع دستي و طراحي باغ و بوستان وجود داشته و به چشم ميخورد.
بر همين اساس دكتر محمد پيرنيا، نتايج مطالعاتي خود را درباره طراحي ايراني كه بيشتر نشأت گرفته از فضاهاي معماري و طراحيهاي ساختماني ميباشد، به عنوان «اصول طراحي ايراني» بيان مينمايد. اين اصول به طور خلاصه عبارتند از:
- مردمواري (طراحي انسانمدار) :
رعايت تناسب ميان اندامهاي ساختماني بدن انسان و نيازهاي انساني در ساختمانسازي و آرايش معماري.
- پرهيز از بيهودگي (نگرش كاربردي) :
جلوگيري از اسراف و كارهاي بيهوده/ ايجاد زيبايي به مفهوم زيبنده بودن و تناسب داشتن؛ نه فقط قشنگي و جمال.
- نيارش (دوام و پايداري) :
به معناي دانش ايستايي، فن ساختمان و ساختمايهشناسي/ به مفهوم مواد و مصالح و مقاومت ساختمان.
- خودبسندگي(خودكفايي) :
استفاده از مواد و مصالح بومي/ در دسترس بودن ساختمايه يا فرآوردههاي ساختماني در محل و با امكانات محلي و بومي.
- درونگرايي (احترام به حريم خصوصي) :
ارزش نهادن به زندگي شخصي و خصوصيگرايي افراد و حفظ حرمت و عزت نفس انسانها/ جداسازي بخشهاي دروني و خصوصي از بخشهاي همگاني و عمومي.
افزايش اطلاعات طراحان صنعتي در زمينه معماري و شهرسازي، يكي از راهكارهاي موفقيت طراحان صنعتي در پروژههاي زيباسازي است. حضور طراحان صنعتي در كنار معماران و شهرسازان، شكلدهنده يك تيم قوي و اثرگذار در زمينه طراحي عناصر مبلمان شهري خواهد بود. اين مسأله باعث خواهد شد كه بيهويتي موجود در عناصر مبلمان شهري، در قالب يك فعاليت اصولي و علمي رفته رفته از بين برود. يكي از دلايل مهم بيهويتي شهر، عدم توجه به تفاوتهاي موجود بين فضاهاي مختلف شهري، اكتفاء ننمودن به طرحهاي يكنواخت و به اصطلاح استاندارد و نپرداختن به ظرفيتهاي مفهومي است، بدون در نظر گرفتن ارزشهاي زيباييشناسي شهري و هنري و بسنده نمودن به امكانات توليد و صنعت، آن هم از نوع ابتداييترين آن. اين معضل تنها و تنها از طريق فعاليت گروهي قابل حل خواهد بود.
مهمترين عوامل تأثيرگذار در طراحي عناصر مبلمان شهري:
اولين نكته كاركرد يا فونكسيون (Function) اين عناصر است. البته اين مسأله در تمامي شاخههاي طراحي مهم است. يك طراح بايد بداند كه يك نيمكت، تابلو، آبخوري و نظاير آن، در كجا نصب ميشود و توسط چه كسي استفاده ميشود و چه نيازي را برآورده ميكند. طرح ما بايد خدمت و وظيفه خود را در درجه اول، به بهترين شكل ممكن به انجام رساند. توجه به خرابكاريها (ونداليزم) نيز نكته مهمي در بحث كاركرد است كه در طراحي عناصرِ داراي استفاده عمومي، اهميت زيادي پيدا ميكند. در دنياي امروز كه انسانها از هم دورتر و دورتر ميشوند، يكي از كاربردهاي عناصر مبلمان شهري، رفتارسازي و تسهيل ارتباط مردم است.
امروزه [چگونگي] طراحي مبلمان شهري ميتواند باعث تشديد ارتباط مردم شود و بين آنها روابط اجتماعي بيافريند. به همين دليل است كه در طراحي مبلمان جديد، طراحيهاي قوسدار، نيمدايره، مارپيچ و روبروي هم توصيه ميشود. چون ارتباط اجتماعي را توسعه ميدهند. عناصر مبلمان شهري داراي كاركردهاي جديدي در زمينه روانشناسي، جامعهشناسي و ارتباط اجتماعي شدهاند كه طراحان نبايد از آنها غافل بمانند.
تركيب طبيعت با فضاهاي شهري، نكته ديگري است كه طراحان بايد به آن توجه كنند. توسعهي فضاهاي سبز از طريق طراحي باغچهها و گلدانهاي شهري، در راستاي چنين تفكري است.
همچنين نزديكتر كردن جانوران (مثل پرندهها) به فضاهاي شهري نيز از رويكردهاي نوين و معاصر است.
راهكار ديگري كه بر مبناي اين رويكرد مورد استفاده قرار ميگيرد، توجه به آب و حركت آب در فضاهاي شهري است. ثابت شده است كه صداي آب به انسان آرامش ميبخشد. در فضاي شهري امروزي، طرحهايي ارائه ميشوند كه در آنها صداي آب و در واقع موسيقي طبيعت در مبلمان شهري مترنم ميشود.
عامل مهم ديگر در طراحي عناصر مبلمان شهري بحث فرهنگ است. امروزه متأسفانه شهرهاي ما رفته رفته شبيه به هم ميشوند. شكل معماري فضاي شهر و خيابان امروزه در حال تغييرات عمدهاي است و اين مسأله بلاي جان انسان معاصر شده است. طراحي اجزاي مبلمان شهري براي هر منطقه كاملاً بايد با توجه به فرهنگ آن منطقه صورت پذيرد.
اين، مسألهاي است كه باعث هويتبخشي به شهر و اجزاي شهر ميشود. ما در گذشته و در شهرهاي اصيل خودمان، يادمانها و نمادهاي بسيار تأثيرگذار و در هنر، معماري، صنعت و فنون ايرانيان، سبكها و شيوههاي مختلفي داشتيم كه در آثار باقيمانده از آن دوران قابل تشخيص و تمايز است. به طور مثال ما در معماري ايرانزمين، داراي شيوههايي چون شيوه پارلي، پارتي، خراساني، رازي، آذربايجاني و اصفهاني بودهايم.
ايمني، نكته ديگري است كه در طراحي مبلمان شهري بايد مد نظر قرار گيرد. يك عنصر مبلمان شهري در هنگام استفاده نبايد كمترين آسيبي براي كاربر خود ايجاد نمايد. عدم استفاده از لبههاي تيز و پرهيز از كاربرد مواد و رنگهاي شيميايي آسيبرسان، از جمله راهكارهاي كلي در اين زمينه به شمار ميروند.
نكته مهم ديگر در طراحي مبلمان شهري بحث «تخريبگرايي» يا «ونداليسم» است. در هريك از گرايشهاي طراحي به نوعي شاهد پيشبيني اثرات ناشي از اعمال تخريبگرايي يا ونداليسم هستيم، اما «ونداليسم» چيست و «وندال» به چه كساني گفته ميشود؟
" وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب میآید و دلایل متعددی برای آن عنوان میکنند. وندالیسم را در زمره انحرافات و بزهکاریهای جوامع جدید دستهبندی میکنند و آن را عکسالعملی خصمانه و واکنشی کینهتوزانه نسبت به برخی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحافها و شکستها تحلیل میکنند. یکی از نابهنجاریها گرایش جوانان به تخریب که در نوع خود میتواند شامل تخریب اموال عمومی، فضای سبز، جادهها، دیوارها، ... باشد. چنین فردی را در اصطلاح جامعهشناسان «وندال» میگویند و گرایش به اینگونه تخریبها «وندالیسم» نامیده میشود. تخریب اموال عمومی از سوی جوانان و نوجوانان، دارای عوارض و پیامدهای مادی و معنوی است. اما در نگاه دقیقتر به این قضیه، میتوان ابعاد عوارض انسانی را بسیار فراتر دید. لذا با توجه به اینکه اکنون به دفعات شاهد تخریب اموال عمومی هستيم، تخريب اموالي مانند کیوسکهای تلفن، اتوبوسها، کندن جادهها، خراب کردن دیوارها، شکستن شیشههای مغازهها و به هم ریختن ورزشگاهها از سوی جوانان و نوجوانان از جمله وندالیسم محسوب میشوند. "
منبع : ويكي پديا – دانشنامه آزاد اينترنتي
حاصل كارِ گروه بزرگ طراحان، اعم از طراحان صنعتي، گرافيك، محيطزيست، شهري، معماري و مجسمهسازي از خسارتهاي تخريبگرايان در امان نيستند. آگاهي از وجود تخريبگرايي در يك محيط و نيز ميزان، نوع، گستردگي و عمق آن، طراح را قادر ميسازد تا ملاحظاتي در طرح خود به كار گيرد كه نرخ خسارت به حداقل برسد.
در كل پديده ونداليسم، به دليل گستردگي مفهومي از دو زاوية مختلف بررسي شده است. ابتدا به عنوان يك پديدة اجتماعي و بزهكاري در جامعه و سپس به عنوان يكي از عوامل تأثيرگذار در طراحي مبلمان شهري.
ونداليسم يكي از اصليترين عوامل مؤثر در حيطة مبلمان و المانهاي شهري است. اين تأثير آنقدر عميق است كه طراحي يك محصول، بدون رعايت نكات ضد ونداليسم، در عمل فاقد كاربرد است و تنها به منزلة يك تنديس زيباست، براي موزههاي شهر. دو نكتة مهم و اساسي در اين ميان كه بدون در نظر گرفتن آنها، عملاً طرح ما طرحي بيفايده خواهد بود، اولاً طراحي با عنايت كامل به تخريبگرايي و درك صحيح از فرهنگ و شرايط بومي محل مورد استفاده و قشر استفادهگر و ثانياً نحوة نصب و استقرار اجزاء (مبلمان و المانهاي) شهري است.
توجه به شاخصههاي زيباييشناسي از ديگر نكات مهم است كه داراي زيرشاخههايي ميباشد:
1- كيفيت عالي طراحي
آرايش ساختاري قوي: تشخيص اصول طراحي و بخشهاي مختلف آن مثل معماري برجسته/ ارتباط آشكار كل به جزء : از نظر فرم، رنگ، ابعاد، اندازه، كيفيت مواد، گرافيك طرح/ پيروي از قواعد مشخص طراحي و سبكشناسي (انسجام طرح) / دقت و وضوح عناصر : تغييرات فرم، تضادهاي ظاهري، رنگ و نوشتار، تناسبات طراحي/ هماهنگي با روش توليد، استفاده كننده، تعمير و نگهداري/
طراحي منطقي: انتخاب مواد مناسب، فرآيند توليد و كاربردهاي طرح/ زيباييشناسي پرمعنا و با ارزش/ بدون آشفتگي بصري.
2- انگيزش احساس و هوش، تأثيري همهجانبه به منظور بوجود آوردن حالات زير براي بيننده و استفادهكننده دارد:
تحريك احساس/ رضايت و سرزندگي/ ميل به خوشطبعي و شادي/ در صورت لزوم حس كنجكاوي را بيدار كند/ اشتياق بازي و خلاقيت/ طرحي كه نوعي شناسايي و هويت را القاء كند.
در كنار موارد ذكر شده، در طراحي عناصر مبلمان شهري، بايد به كيفيت و دوام نيز توجه ويژهاي نمود. اين دوام هم در عملكرد و هم در زيبايي بايد مد نظر طراحان قرار گيرد. توجه به فاكتورهاي اقتصادي و همچنين مواد و روشهاي ساخت نيز، از موارد ديگر داراي اهميت در پروژههاي طراحي مبلمان شهري هستند.
در حال حاضر مواد جديدي وارد عرصه طراحي و توليد عناصر مبلمان شهري شدهاند. انواع جديد و مدرن بتنها از آن جمله محسوب ميشوند. هماكنون بتنهاي كامپوزيت و تركيبي كه داراي وزن نصف و مقاومت يك و نيم برابر بتنهاي معمولي هستند، در طراحي اجزاي مبلمان شهري استفاده ميشوند. جايگزين اين مواد امكانات خوبي را به لحاظ قالبريزي و شكلپذيري به طراحان داده است. همچنين استفاده از مواد بازيافتي را نيز در طراحي عناصر مبلمان شهري مشاهده ميكنيم. تركيبات الياف چوب و كاغذ و مواد كامپوزيت، ماده جديدي را پديد آورده است كه در برابر شرايط جوي بسيار مقاوم است. سبُك و شكلپذير بوده و توليد و فرآوري آن نيز آسان ميباشد. استفاده از اينگونه مواد علاوه بر تسهيل شرايط ساخت مبلمان مدولار، به لحاظ اقتصادي نيز بسيار مقرون به صرفه است، چون نزديك به هشتاد درصد مواد تشكيلدهنده آنها را زبالهها تشكيل ميدهند كه اين مسأله با اصول و قواعد طراحي سبز نيز منطبق است.
امروزه شهرهاي دنيا براي زيباتر شدن و ارتقاء كيفيت زندگي شهري، رقابت فشردهاي دارند.
هرساله بهترين شهرهاي جهان از نظر زيباييشناسي، كيفيت زندگي شهري، فرهنگ شهرنشيني و خدمات شهري، معرفي ميشوند.
شهرهايي مثل زوريخ و استكهلم از جمله شهرهايي هستند كه در اين زمينه استانداردهاي بالايي دارند، همچنين شهرهايي مثل توكيو، لندن، شيكاگو، نيويورك، برلين، تورنتو و سيدني جزو شهرهايي محسوب ميشوند كه پروژههاي موفق مبلمان شهري در آنها اجرا شده است. به طور مثال در بازيهاي المپيك سيدني در سال 2000، طرحهاي مبلمان شهري سيدني، بر مبناي هويت المپيك دوباره طراحي و جانمايي شد كه امروزه در دنيا شهرت زيادي كسب نموده است.
اهداف و الگوهاي زيباسازي شهري بر اساس برنامهريزي شهري تورنتو عبارت است از:
1- طبيعت از طريق فضاهاي شهري، به راحتي قابل دسترسي باشد. (توسعه منابع و ظواهر طبيعت در شهر و قابليت دسترسي ساده براي مردم)
۲- آب ؛ – حركت و صداي آب – ايجاد چشمه، بركه، آبنما، درياچه مصنوعي
۳- هنر و فرهنگ ؛ برنامههاي فرهنگي و هنري همراه با تبليغات شهري مناسب، ميبايستي هميشه فعال و زنده باشد. (شهر فرهنگي – هويتسازي)
۴- هنرهاي شهري و مردمي در فضاهاي باز و خيابانها جاري ميباشد.
۵- مرمت و حفاظت آثار قديمي، ساختمانها و فضاهاي تاريخي
۶- منابع طبيعي و طبيعت شهري؛ شناسايي، حفاظت و نگهداري شود.
۷- كيفيت و تعالي طراحي فضاهاي عمومي و ساختمانها به عنوان يك اصل
۸- پيادهرو به عنوان فضاي محرك و جذاب و قابل استفاده براي مردم
۹- بازسازي چشماندازهاي عمومي، نقاط عطف بصري و نشانههاي شهري
۱۰- نگهداري و حفاظت شهر به شيوه مناسب و پايدار. (بخصوص فضاهاي جمعي و عمومي، فضاهاي پاركي زيبا و سرسبز، باغهاي ساختماني)
نقش سازمان زیباسازی در پروژه های عمرانی چیست؟
از آنجایی که رسالت اصلی سازمان زیباسازی ارتقاء کیفیت محیط شهری از سه دیدگاه زیبائیشناختی، عملکردی و زیستمحیطی است، جایگاه سازمان در پروژه های عمرانی در حوزههای مطالعاتی و تهیه و انجام طرحهای الگویی توسعه شهر، طراحی و انجام پروژههای موضعی و موضوعی در انطباق با طرح جامع و طرح تفصیلی قابل بحث و بررسی است.
سه مؤلفه یادشده در بهبود کیفیت محیط، یعنی مؤلفههای زیبائی، عملکرد و محیط زیست، حوزه مداخلات و شرح وظایف سازمان زیباسازی را در بین سایر سازمانهای مرتبط، متمایز نموده و شامل مقیاسهای انسانی در فضاهای شهری نیز شده است.
به این ترتیب فعالیتهای سازمان در کلیه حیطههای طراحی شهری، برنامهریزی شهری، معماری، معماری منظر، طراحی صنعتی، روانشناسی و جامعهشناسی، اقتصاد شهری و . . . واجد جایگاههای تعیینکنندهای در مدیریت شهری شده است. به نحوی که کلیه پروژههای عمرانی در سطح شهر (فضاهای عمومی شهر) میبایست با استناد به ضوابط و دستورالعملها و الگوهاي استخراج شده در سازمان در جهت ارتقاء کیفی محیط، حفظ ارزشهای هویتی و زیستمحیطی و بهبود عملکرد فضاهای شهری انجام گیرند.
وظیفه اصلی سازمان زیباسازی چیست؟
- ارائه آثار بدیع تجسمی در فضاهای شهری مانند نقاشی دیواری، گرافیک و آثار حجمي
- تجهیز فضاهای شهری به مبلمان و تجهیزات شهري
- انتظام بخشی و ساماندهی تبلیغات محیطی در شهر
- ارتقاء کیفیت محیط فضاهای عمومی شهر به ویژه میادین، خیابانها و پیادهراهها
- ارتقاء کیفیت زیستمحیطی شهر با توسعه فضای سبز در نماهای شهری و بهسازی رود- درهها
- ارتقاء هویت کالبدی شهر با احداث یادمان و بازسازی بناهای تاریخی و آثار ارزشمند معماری ایرانی- اسلامی
- نورپردازی میادین، بزرگراهها ، بناهای با ارزش و نمادها و عناصر شاخص شهري
- توسعه دانش زیباسازی و انجام پژوهش های بنیادین و کاربردی با مشارکت دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی
- تعامل با هنرمندان و برگزاری نشست ها و نمایشگاههای تخصصی با موضوعات زیباسازي
- آموزش شهروندان و سازماندهی مشارکتهای مردمی با ترغیب شهروندان به زیباسازي
و سخن آخر...
امروزه در شهرهايمان بايد به چيزي وراي طراحي بناها و شبكه رفت و آمد بينديشيم، بايد فضاهايي خلق كنيم كه با نيازهاي امروز مطابقت داشته و با تكنولوژي مدرن همخوان باشد. خيابانها مكانهايي هستند كه تعاملات اجتماعي و جنب و جوش شهري در آنها به وضوح نمايان است و ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعي و ادراك مشترك در خصوص حيات مدني ميگرداند. خاطره مبلمان شهري و توجه به فضاسازي محيطي در شهرهاي امروز به عنوان عنصري تحولآفرين و درآمدزا كه ميتواند چهره شهر را نيز به عنوان يك نماد داخلي و بينالمللي به همگان معرفي كند، شناخته ميشود.
نحوه چيدمان فضاي سبز، آرايش ساختمانها با نماي سنتي و يا يكسان، وجود درختان مناسب در يك خيابان، نحوه قرار گرفتن تيرهاي چراغ برق، باجههاي تلفن، كيوسكهاي فروش روزنامه، ايستگاههاي اتوبوس و مهمتر از آن حفظ نمادهاي قديمي و سنتي يك شهر، نقش مؤثري در افزايش روحيه اجتماعي، ايفا ميكند و با تأكيد بر اجراي مجموعه عوامل تخصصي و كارشناسي فني و هنري است كه محيطهاي شهري متناسب، زيبا و انساني بوجود ميآيد.
خودتان و هويت خودتان را دوست داشته باشيد و به آن افتخار كنيد... ما همه چيز داريم و اگر باهم باشيم به همهجا ميتوانيم برسيم... تنها كسي كه ميتواند به ما ياري برساند خود ما هستيم و اين، تنها كار و تلاش شبانهروزي و خستگيناپذير ميخواهد...
منابع :
1- مجله دستاورد، نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران، شماره 30، بهار 1389، مصاحبه آقاي مهندس لاهيجي- دانشآموخته رشته طراحي صنعتي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
2- كتاب رهيافتهايي در طراحي مبلمان شهري/ مؤلف : سيدرضا مرتضايي- دانشآموخته رشته طراحي صنعتي در دانشگاه برايتون انگلستان و دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران/ انتشارات سازمان شهرداريها/ تهران/ 1381
3- وبلاگ آقاي سيد مسعود سعيدي دانشآموخته رشته طراحي صنعتي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران و مشاور زيباسازي و مبلمان شهري شهرداريها به آدرس: http://urbanfurniture.blogfa.com
4- ويكي پديا / دانشنامه آزاد اينترنتي http://fa.wikipedia.org
5- سايت اينترنتي سازمان زيباسازي شهر تهران http://zibasazi.ir
6- سايت اينترنتي سازمان زيباسازي شهرداري اروميه http://beauty.urmiafava.org
7- خبرگزاري دانشجويان ايران / ايسنا
عكاسانِ تصاوير استفاده شده در مقاله (تصاوير مربوط به اروميه) :
1- سعيد فتحالهنژاد
۲- حامد فرمانبردار
۳- عليرضا ميرزايی
۴- جواد پورصمد
طراحی عناصر مبلمان شهری، ارتقاء کیفیت سيما و منظر شهری
گردآورندگان اين مقاله:
- مهندس فرخ عبدي : مدير عامل سازمان زيباسازي شهرداري اروميه
- سعيد فتح اله نژاد : مدير طرح و برنامه سازمان زيباسازي شهرداري اروميه
زيباسازي شهري
امروزه دو واژه را زياد شنيده و ميشنويم شهر و زيباسازي. تعريف شهر چيست؟ چه تصويري از آينده شهرمان داريم و يا ميخواهيم داشته باشيم؟ مكاني كه عدهاي كنار هم زندگي مي كنند؟ خيابانهائي براي عبور و مرور؟ مياديني براي دور زدن؟ يا براي نصب داربست؟
نميتوانيم قبل از برداشتي علمي و شفاف از زيباسازي به سراغ زيرمجموعههاي آن برويم. آنچه فرآيند زيباسازي را در كلانشهرهاي ايران دچار مشكلات اساسي كرده است، برداشتهاي شخصي، غلط و كاملاً منطقهاي از اين واژههاي به ظاهر ساده است، بالاخره روزي بايد مديران شهري به تعريفي واحد و كارشناسانه از اين لغت برسند كه در طول تحويل و تحولات مديران دچار تغيير نشود.
اما براستي رنگآميزي جوي و جدول و نظافت در و ديوار و يا نصب چند المان شهري و يا بهسازي بلوارها، تنها اجزاي زيباسازي شهرياند؟ مسلماً خير.
چرا درهنگام مسافرتهاي خارجي به عنوان يك انسان از حركت در شهرها لذت ميبريم؟ چرا همه چيز همانگونه است كه بايد باشد؟ تفاوتي نميكند از كجاي اين كره خاكي آمدهايم، چرا كه نيازها از قبل پيشبيني شدهاند، چرا نميتوانيم با موفقيت آن اقدامات را كپيسازي كنيم؟ برخي از صاحبنظران تفاوت فاحش فرهنگي را علت اين امر ميدانند، اما موضوع صرفاً اين نيست.
كيفيت محيط شهري دغدغه اصلي مديران تمام كلانشهرها و هدف شهرداريهاست و برنامه فرهنگسازي توسط شهر و بر روي شهروندان انجام مي شود. در اروپا شهرها صدها سال است كه فرهنگسازند.
فرقي نميكند تخصص و تجربهمان چيست، آنچه بسيار مشاهده ميشود، اين است كه همه به خود حق ميدهيم كه درباره مسائل هنري و زيباسازي اظهار نظر كنيم و اين نظر را تحميل نمائيم و فراموش مينماييم كه زيباسازي نيز همانند ساير امور نياز به تخصص دارد، اما در مورد ساخت و ساز يك پل و يا اتوبان و هزاران مورد ديگر به خود اين اجازه را نميدهيم. ما حق نداريم سليقه شخصيمان را به مردم شهر تحميل كنيم، همانگونه كه اجازه نميدهيم مردم شهر در داخل خانه، عقيدهشان را به ما تحميل نمايند.
اصليترين برنامه شهرداريها در شهرهاي روبه رشد و يا مترقي ارتقاء مداوم كيفيت محيط و سيما و منظر شهر است اما در كلانشهرهاي ما، زيباسازي مقولهاي فرعي است كه شوربختانه به آن نگاه سياسي نيز ميشود.
شهرها در تمدن جديد محل تعامل شهر و شهروند هستند. مطالعه دقيق و برداشت مناسب در بحث كيفيت محيط شهري اين اجازه را به ما ميدهد تا دريابيم شهرها تنها محل عبور و مرور نيستند، بلكه محيطهايي هستند كه بايد با ساكنانش ارتباطي دوجانبه برقرار نمايند و در اين تعامل دوسويه است كه معناي شهروند تحقق مييابد. پروژههاي زيباسازي ميبايست در جهت گسترش اين ارتباط حركت كنند. اين يك قانون جهاني است. اما امروزه رفتارهاي فرهنگي هر منطقه در تعيين خط مشي اين ارتقا تأثيرگذارند.
ساليان سال است از طرح شعارهاي «شهرما، خانه ما» و «شهرداري در خدمت مردم» و شعارهايي از اين دست ميگذرد، اما كمتر شهرونداني قلباً احساس ميكنند كه شهرشان خانهشان است و شهرداري در خدمت آنها، با صرف هزينههاي اطلاعرساني بالا و ساخت فيلمها و انيميشنهاي مختلف در سالهاي گذشته، تازه موفق شدهايم بخشي از مردم را راضي كنيم تا رأس ساعت مقرر زبالههايشان را بيرون منزل بگذارند. هنوز مردم هنگامي كه وجهي را به شهرداري پرداخت ميكنند، نه اعتمادي به اين سيستم دارند و نه آن را موجه ميدانند و ما درك نكردهايم كه تمامي اين رفتارها در محيطهاي شهري ناشي از عدم ارتباط مناسب شهر و شهروند است، نه فرهنگ غلط مردم.
شهر از ديد كارشناسان و صاحبان تئوري شهرسازي در دنيا معاني متفاوتي دارد و از ميانه قرن بيستم در تمام دنيا اين معاني به هم نزديك شدهاند. شهرها محل تعامل شهروندانيست كه در آن زندگي ميكنند، نه خيابانهائي براي عبور و مرور. شهرها آثار هنري بزرگي هستند كه آفرينندگاني به اندازه جمعيتشان دارند. هدف زندگي شهرنشيني امروزه زندگي كلونيوار آدمها در كنار هم و به شيوه هزاران سال قبل نيست. هدف مطلوب شهرهاي امروز ايجاد محيطي خلاق و پرورنده براي مردمي است كه در آن زندگي ميكنند. شهرهاي امروز علاوه بر رفع نيازهاي فيزيكي پاسخي براي نيازهاي رواني، روحي و فرهنگي ساكنانشان دارند و تنها در اين صورت است كه شهر تجلي رفتار اجتماعي ساكنينش است و ميتوان آن را به نظم در آورد و كنترل نمود. در غير اين صورت اگر بديهيترين اصول مديريت شهري در شهرها رعايت نشود و خرد جمعي ناديده انگاشته شود، نظمي كه بايد در آن به چشم نميخورد و به مرور به شهري تبديل ميشود كه وابستگي ميان شهر و شهروندانش را از دست ميدهد. اينگونه شهرها، براي كنترل، رشد و بسط اجتماعي و... نياز به هزينههاي فراواني دارند كه مسئوليت تأمين آن مستقيماً بر عهده مردم و بر دوش مديران آن است.
با گذشت زمان و ادامه چنين رفتاري، شهروندان نسبت به پيامهاي اجتماعي واكنشي نشان نميدهند و خيابانهاي شهر از رفتوآمد خانوادهها و عبور و مرور واقعي شهرنشيني خالي ميشود. مردم هنگامي به خيابان ميآيند كه ميخواهند از نقطهاي به نقطه ديگر بروند و يا نيازي فيزيكي را برطرف نمايند. چنين محيطي مستعد بروز هرگونه آشفتگي و ناهنجاريست.
امروزه بايد بپذيريم كه شهر، محل زندگي مجموعهاي از انسانها با نيازها و سلائق مختلف است، يك خانه بزرگ كه هيچكس حق ندارد سليقه شخصي و يا سازمانيش را بر آن حاكم نمايد. تنها در چنين حالتي است كه ميتوان زمينه مشاركت همگاني را در كليه فعاليتهاي منطقهاي و ملي فراهم آورد. اكنون وقت آن فرا رسيده كه ما نيز به عنوان ساكنان و يا مديران اين كلانشهر، با نگاهي جديد به شهر آغازگر راهي باشيم براي رسيدن به شهري خلاق، پرورنده، مستعد و زيبا. شهري با رونق اقتصادي و فرهنگي كه ساكنان و مسافرانش از حضور در آن احساس لذت ببرند و از هر فرصتي براي ارتباط با شهر استفاده كنند.
بايد بپذيريم كه شهر خوب، لزوماً شهري بزرگ نيست، شهري با مسافران زياد نيست، شهر خوب، شهري با پروژههاي بزرگ و ساز و كارهاي سنگين نيست، شهر خوب، شهري با جمعيت زياد، ماشينهاي آخرين مدل و بازارهاي رنگين هم نيست. شهر خوب، شهري است كه خوب ميبيند، خوب ميشنود، هيچكس را از ياد نميبرد و جاي كسي در آن خالي نيست.
شهرداري در بزرگترين وظيفهاش ميبايست با هدايت و برقراري اين نظم با تكيه بر نيرو و انديشه كارشناسان و متخصصان خود، پايههاي چنين محيطي را بنا نهد كه در دور جديد مديريت شهري نيز به اين مهم همت گمارده است.
اروميه – نورپردازي و زيباسازي تقاطع سه سطحه شهيد بهشتي عكس از : عليرضا ميرزايي
انتظار ميرود قبل از هر اقدامي در شهر و براي شهر به تعريف آن بيانديشيم و به ساكنانش ارج نهيم.
و اما زيباسازي چيست؟ و چه حدودي را در بر ميگيرد؟
مطابق مصوبه كميته زيباسازي كلانشهرهاي كشور در سال 1380، زيباسازي به كليه اقدامات آگاهانهاي گفته ميشود كه توسط شهرداريها براي ارتقاء كيفيت محيط شهري صورت پذيرفته و به ارتباط بيشتر شهر و شهروند انجاميده و شهر را براي زندگي ساكنانش مناسبتر ميسازد.
و اما تعريفي ديگر:
" زيباسازي، فرآيندي مستمر و پويا و در حال رشد است كه با روانشناسي، فلسفه، هنر، فرهنگ، هويت، دانش، بينش، زمان و كاركردهاي مختلف ارتباط داشته و ظهور پيدا ميكند. و جنبش زيباييشناسي شهري رويكرد پيشرفتهايست كه نه تنها به خاطر زيبا نمودن، بلكه [حتي] ترجيحاً به معناي ابزار كنترل اجتماعي از طريق راضي نگهداشتن جمعيت شهري و پاسخگويي به نياز آنها مورد مطالعه قرار ميگيرد.
آغاز فلسفه فكري زيبايي شهر از قرن نوزدهم ميلادي بوده و امروزه به مفهوم زيباسازي و يادمان سازي (هويتسازي) در فضاي شهر به كار ميرود. (Wikipedia – Urban Beautification Movment)"
منبع: مجله دستاورد – نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران – شماره 30 – صفحه 103 - مصاحبه با آقاي مهندس لاهيجي: دانشآموخته كارشناسي ارشد طراحي صنعتي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
اروميه – نورپردازي ميدان خيام
هدف زيباسازي فراهم آوردن محيطي است كه همگي ما در آن احساس لذت كنيم. نگاه زيباسازي به شهر رسيدن به همان تعاريف ذكر شده و ارتقاء كيفيت محيط شهري است و براي رسيدن به اين اهداف از 4 روش بصورت كلي استفاده مينمايد.
1- رفع نازيبائيها
2- وضع قوانين، ضوابط و مقررات شهري براي ايجاد و حفظ زيبائيها
3- احداث و بهبود فضاهاي شهري مناسب و متنوع
4- به كارگيري مبلمان شهري مناسب و استاندارد
چهره شهر با رفع نازيبائيها اصلاح و با رعايت قوانين و مقررات شكل واقعي خود را پس از گذشت مدتي باز مييابد. همچنين نيازهاي فيزيكي و رواني شهروندان و اعضاء اين خانواده بزرگ با ايجاد و گسترش فضاهاي شهري و بكارگيري مبلمان مناسب بر طرف ميگردد.
نيمكتهاي پايه چدني معابر و پاركها – توليد شده در سازمان زيباسازي شهرداري اروميه
شهرداريها، بنا بر نص صريح قانون، موظف به رفع نازيبائي از چهره شهر هستند. رفع نازيبائي اولين و كم هزينهترين اقدام در رسيدن به شاخصههاي زيباسازي شهريست. همانگونه كه هيچيك از ما زشتي و ناهنجاري را در محيط خانهمان تاب نميآوريم، در قبال حفظ زيبائي شهرمان نيز مسئوليم.
هر بي نظمي كه هر يك از مديران و ادرات شهري بوجودآورند يا باعث آن باشند، توسط مردم و به شيوههاي ديگري تكرار ميشود. چگونه ميشود از مغازه اي كوچك انتظار داشت معبر عمومي شهر را اشغال ننمايد، در حاليكه بزرگترين ادارات شهر در مقابل چشمانش اين كار را انجام ميدهند؟ چگونه ميتوان از مسافران انتظار داشت نظافت و پاكيزگي شهرمان را حفظ كنند، در حاليكه از بدو ورود به شهر نازيباترين تصاوير را بر هر تابلو و ميداني ميبينند؟ آيا در حاليكه متوليان نظم، در ناهمگونترين شكل بينظمي، به اطلاعرساني مشغولند، ميتوان از شهروندان توقع احترام به قوانين و مقررات را داشت؟ آيا در يك شهر آشفته و بدون مديريت واحد شهري ميتوان مشاغل مزاحم و پرسروصدا و آلاينده را بدون مقاومتي به حاشيه شهر منتقل نمود؟ آيا نميتوان با رسيدن به شهري زيبا تمام اين مقاومتها را كاهش داد و راحتي و آسايش را براي تكتك شهروندان به ارمغان آورد؟ و تا زمان تحقق اين موارد، هزينههاي مازاد شهري كه به سبب اين ناهنجاريها روز به روز بيشتر ميشود، بر عهده كيست؟
علاوه بر تمام اينها، ارتقاء كيفيت محيط شهري، به كاهش چشمگير بزهكاريهاي اجتماعي كمك فراواني كرده و مشاركت مردم را در تمامي فعاليتهاي اجتماعي بيشتر ميكند.
داشتن شهري زيبا و محيطي سالم حق فرزندان ماست كه اكنون از ما تنها توقع تصميمگيري درست را دارند. فراموش نكنيم كه ما شهرمان را از پدرانمان به ارث نبرده ايم بلكه آن را از فرزندانمان قرض گرفتهايم.
سابقه زيباسازي در شهرهاي ايران به جشنهاي 2500 ساله در زمان حكومت محمدرضا شاه پهلوي باز ميگردد. تيم دربار، تحت نظر فرح ديبا، گروهي را براي همكاري و نظارت در زمينه هنري، دعوت نمودند. پس از پايان اين جشنها، اين گروه در مكاني به صورت متمركز سازماندهي شدند و در ابتدا آنها را گروه زيباسازي و بعدها سازمان زيباسازي ناميدند. هدف از شكلگيري اين سازمان در آن زمان، زيباتر ساختن شهر تهران و ارتقاي كيفي زندگي شهري، همگام با شهرهاي پيشرفته جهان بود.
پس از انقلاب، اين سازمان دستخوش تغييرات بسياري گرديد و سازمانهاي زيباسازي در كلانشهرها نيز يكي پس از ديگري تشكيل گرديده و موجوديت خود را اعلام كردند. در اروميه سازمان زيباسازي از سال 68 به عنوان يكي از سازمانهاي تابعه شهرداري اروميه تأسيس و پس از تصويب اساسنامه آن در سال 1389، از سوي وزارت كشور نيز رسماً با نام «سازمان زيباسازي شهرداري اروميه» شناخته شد.
مبلمان شهري
" مبلمان شهري به مجموعه وسيعي از وسايل، اشياء، دستگاهها، نمادها، بناها، فضاها و عناصري گفته ميشود كه چون در شهر و خيابان و در كل فضاي باز نصب شدهاند و استفاده عمومي دارند، به اين اصطلاح معروف شدهاند. در واقع مبلمان شهري، عناصر مكملي هستند كه همچون اثاث يك خانه، امكان زندگي را در فضاي محصور [شهري]، ميان سنگ و بتن و شيشه فراهم ميآورد. اين اجزاء، جريان حركت، سكون، تفريح و اضطراب را در شهر تنظيم ميكنند و به آن روح ميبخشند. تقسيمبنديهاي مختلفي از عناصر مبلمان شهري ارائه شده است كه بر مبناي يكي از آنها اين تجهيزات به دو دسته مبلمان خدمات اطلاعرساني و بازي تقسيم ميشوند."
منبع: مجله دستاورد – نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران – شماره 30 – صفحه 104 - مصاحبه با آقاي مهندس لاهيجي: دانشآموخته كارشناسي ارشد طراحي صنعتي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
مبلمان شهري به چهار گروه اصلي تقسيم ميشود:
1- مبلمان خياباني
2- مبلمان ترافيكي
3- مبلمان پاركي و تجهيزات زمين بازي كودكان
4- سازههاي اطلاعرساني و تبليغات شهري
در هريك از گروههاي چهارگانه ذكر شده ميتوان نمونههايي را به شرح زير ارائه نمود:
· مبلمان خياباني: ايستگاههاي اتوبوس و تاكسي، آبخوريها، نيمكتها، نردهها، راهبندها، پلهاي عابر پياده، پلهاي همسطح جوي آب، انواع چراغهاي روشنايي، انواع پرچمها و نظاير آنها
اروميه - نورپردازي زيباي پل عابر پياده بر روي شهرچايي واقع در پارك ائللرباغي عكس از : جواد پورصمد
· مبلمان ترافيكي: تابلوهاي هشدار دهنده، گلميخهاي كف خيابان، راهبندها، جداكنندهها، پاركينگهاي دوچرخه و موتورسيكلت، تجهيزات معلولين و نظاير آنها
· مبلمان پارك و زمين بازي كودكان: وسايل بازي انفرادي و تركيبي، كفپوش زمين بازي، تجهيزات ورزشي و بدنسازي، مبلمان كودك و نظاير آن
اروميه - فضاي بازي كودكان اجرا شده در پارك ائللرباغي عكس از : سعيد فتح اله نژاد
· تابلوهاي اطلاعرساني و تبليغات شهري: انواع بيلبوردها، استندها، بوردهاي ديواري، تابلوهاي راهنماي گردشگري، نقشههاي شهري، پلاكهاي معرف ميدانها و معابر، تابلوهاي سر در مغازهها، تابلوهاي راهنماي مسير و نظاير آنها
اروميه-بوستان قلم واقع در شهرك فرهنگيان و طراحي تابلوي ورودي آن به شكل قلم؛ طراح: سعيدفتحالهنژاد
امروزه كشور چين به دليل داشتن كارگران ارزان و توليد با تيراژ بالا، در بسياري از زمينهها، به شكل جدي و تأثيرگذار وارد شده است. تنها حوزهاي كه شايد چينيها نتوانند در آن به صورت اثرگذار وارد شوند، شاخه طراحي محيطي از رشته طراحي صنعتي است. اين حوزه به دليل آنكه كاملاً با فرهنگ، تاريخ، رفتار و زندگي مردم در ارتباط است، نميتواند توسط بيگانگان توسعه پيدا نمايد و متخصصين بومي و ايراني بايد نماينده فعال اين قسمت باشند كه فرهنگ شهري و رفتاري، جزئيات زندگي، سمبلها، نشانهها و كاربردهاي خاص را شناخته و بتوانند با طراحي خود به نياز كاربران ايراني پاسخ دهند.
فرصتهاي شغلي بيشماري در اين حوزه وجود دارد. البته فعاليت تأثيرگذار در حوزه مبلمان شهري، نيازمند فعاليت تخصصي و متمركز است. متأسفانه در كشور ما تعداد افراد متخصص در زمينه مبلمان شهري بسيار اندك است. فعاليت حرفهاي در زمينه مبلمان شهري، نيازمند فراگيري زبان مشترك با تخصصهايي نظير معماري و شهرسازي نيز ميباشد.
در سازمان زيباسازي شهر تهران به عنوان اولين تشكيلات سازمانيافته در كشور در زمينه زيباسازي شهري، تمامي فعاليتهاي تخصصي زير نظر معاونت طرح و برنامه انجام ميشود. اداره كل مبلمان شهري به عنوان زيرمجموعه اين معاونت، وظيفه مبله كردن شهر را دارا است؛ يعني اضافه نمودن تمامي لوازم مدرن به شهر. در واقع امروزه در شهرهاي بزرگ دنيا، مديران با زيباسازي، از طريق مبله كردن شهر خود، در پي پاسخگويي به نيازهاي زندگي شهري شهروندان خود و ارتقاء كيفيت زندگي آنها هستند. در كشور ما هم طي چند دهه گذشته شاهد آن هستيم كه مردم علاوه بر طراحي فضاهاي داخلي و شخصي زندگي، به طراحي فضاهاي شهري نيز علاقه نشان ميدهند و زيبايي محيط شهري را مكمل زيبايي محيط منزل خود ميدانند. وظيفه اداره كل مبلمان شهري، در واقع پاسخ به اين نياز در حال توسعه مردم در كلانشهري مثل تهران است.
معماري گذشته ما سرشار از ظرافت و ريزهكاريهايي است كه هزاران ايده و خلاقيت را در خود نهفته دارد. تزئينات و كاشيكاريهاي داخلي با تناسب و رنگبندي خاص خويش در كنار كالبد دروني، فضاي رمزگونهاي را تداعي ميكند و هماكنون نيز ارزش فضايي خويش را حفظ كرده است.
از ديرباز، اصالت زيباييشناسي، فلسفه هنر و طراحي ايرانزمين، در نمونه آثار معماري، صنايع دستي و طراحي باغ و بوستان وجود داشته و به چشم ميخورد.
بر همين اساس دكتر محمد پيرنيا، نتايج مطالعاتي خود را درباره طراحي ايراني كه بيشتر نشأت گرفته از فضاهاي معماري و طراحيهاي ساختماني ميباشد، به عنوان «اصول طراحي ايراني» بيان مينمايد. اين اصول به طور خلاصه عبارتند از:
- مردمواري (طراحي انسانمدار) :
رعايت تناسب ميان اندامهاي ساختماني بدن انسان و نيازهاي انساني در ساختمانسازي و آرايش معماري.
- پرهيز از بيهودگي (نگرش كاربردي) :
جلوگيري از اسراف و كارهاي بيهوده/ ايجاد زيبايي به مفهوم زيبنده بودن و تناسب داشتن؛ نه فقط قشنگي و جمال.
- نيارش (دوام و پايداري) :
به معناي دانش ايستايي، فن ساختمان و ساختمايهشناسي/ به مفهوم مواد و مصالح و مقاومت ساختمان.
- خودبسندگي(خودكفايي) :
استفاده از مواد و مصالح بومي/ در دسترس بودن ساختمايه يا فرآوردههاي ساختماني در محل و با امكانات محلي و بومي.
- درونگرايي (احترام به حريم خصوصي) :
ارزش نهادن به زندگي شخصي و خصوصيگرايي افراد و حفظ حرمت و عزت نفس انسانها/ جداسازي بخشهاي دروني و خصوصي از بخشهاي همگاني و عمومي.
افزايش اطلاعات طراحان صنعتي در زمينه معماري و شهرسازي، يكي از راهكارهاي موفقيت طراحان صنعتي در پروژههاي زيباسازي است. حضور طراحان صنعتي در كنار معماران و شهرسازان، شكلدهنده يك تيم قوي و اثرگذار در زمينه طراحي عناصر مبلمان شهري خواهد بود. اين مسأله باعث خواهد شد كه بيهويتي موجود در عناصر مبلمان شهري، در قالب يك فعاليت اصولي و علمي رفته رفته از بين برود. يكي از دلايل مهم بيهويتي شهر، عدم توجه به تفاوتهاي موجود بين فضاهاي مختلف شهري، اكتفاء ننمودن به طرحهاي يكنواخت و به اصطلاح استاندارد و نپرداختن به ظرفيتهاي مفهومي است، بدون در نظر گرفتن ارزشهاي زيباييشناسي شهري و هنري و بسنده نمودن به امكانات توليد و صنعت، آن هم از نوع ابتداييترين آن. اين معضل تنها و تنها از طريق فعاليت گروهي قابل حل خواهد بود.
طراحي تابلوهاي راهنماي ميراث فرهنگي شهر اروميه با هويت تاريخي- اسلامي طراح : سعيد فتح اله نژاد
مهمترين عوامل تأثيرگذار در طراحي عناصر مبلمان شهري:
اولين نكته كاركرد يا فونكسيون (Function) اين عناصر است. البته اين مسأله در تمامي شاخههاي طراحي مهم است. يك طراح بايد بداند كه يك نيمكت، تابلو، آبخوري و نظاير آن، در كجا نصب ميشود و توسط چه كسي استفاده ميشود و چه نيازي را برآورده ميكند. طرح ما بايد خدمت و وظيفه خود را در درجه اول، به بهترين شكل ممكن به انجام رساند. توجه به خرابكاريها (ونداليزم) نيز نكته مهمي در بحث كاركرد است كه در طراحي عناصرِ داراي استفاده عمومي، اهميت زيادي پيدا ميكند. در دنياي امروز كه انسانها از هم دورتر و دورتر ميشوند، يكي از كاربردهاي عناصر مبلمان شهري، رفتارسازي و تسهيل ارتباط مردم است.
امروزه [چگونگي] طراحي مبلمان شهري ميتواند باعث تشديد ارتباط مردم شود و بين آنها روابط اجتماعي بيافريند. به همين دليل است كه در طراحي مبلمان جديد، طراحيهاي قوسدار، نيمدايره، مارپيچ و روبروي هم توصيه ميشود. چون ارتباط اجتماعي را توسعه ميدهند. عناصر مبلمان شهري داراي كاركردهاي جديدي در زمينه روانشناسي، جامعهشناسي و ارتباط اجتماعي شدهاند كه طراحان نبايد از آنها غافل بمانند.
تركيب طبيعت با فضاهاي شهري، نكته ديگري است كه طراحان بايد به آن توجه كنند. توسعهي فضاهاي سبز از طريق طراحي باغچهها و گلدانهاي شهري، در راستاي چنين تفكري است.
همچنين نزديكتر كردن جانوران (مثل پرندهها) به فضاهاي شهري نيز از رويكردهاي نوين و معاصر است.
راهكار ديگري كه بر مبناي اين رويكرد مورد استفاده قرار ميگيرد، توجه به آب و حركت آب در فضاهاي شهري است. ثابت شده است كه صداي آب به انسان آرامش ميبخشد. در فضاي شهري امروزي، طرحهايي ارائه ميشوند كه در آنها صداي آب و در واقع موسيقي طبيعت در مبلمان شهري مترنم ميشود.
عامل مهم ديگر در طراحي عناصر مبلمان شهري بحث فرهنگ است. امروزه متأسفانه شهرهاي ما رفته رفته شبيه به هم ميشوند. شكل معماري فضاي شهر و خيابان امروزه در حال تغييرات عمدهاي است و اين مسأله بلاي جان انسان معاصر شده است. طراحي اجزاي مبلمان شهري براي هر منطقه كاملاً بايد با توجه به فرهنگ آن منطقه صورت پذيرد.
اين، مسألهاي است كه باعث هويتبخشي به شهر و اجزاي شهر ميشود. ما در گذشته و در شهرهاي اصيل خودمان، يادمانها و نمادهاي بسيار تأثيرگذار و در هنر، معماري، صنعت و فنون ايرانيان، سبكها و شيوههاي مختلفي داشتيم كه در آثار باقيمانده از آن دوران قابل تشخيص و تمايز است. به طور مثال ما در معماري ايرانزمين، داراي شيوههايي چون شيوه پارلي، پارتي، خراساني، رازي، آذربايجاني و اصفهاني بودهايم.
ايمني، نكته ديگري است كه در طراحي مبلمان شهري بايد مد نظر قرار گيرد. يك عنصر مبلمان شهري در هنگام استفاده نبايد كمترين آسيبي براي كاربر خود ايجاد نمايد. عدم استفاده از لبههاي تيز و پرهيز از كاربرد مواد و رنگهاي شيميايي آسيبرسان، از جمله راهكارهاي كلي در اين زمينه به شمار ميروند.
نكته مهم ديگر در طراحي مبلمان شهري بحث «تخريبگرايي» يا «ونداليسم» است. در هريك از گرايشهاي طراحي به نوعي شاهد پيشبيني اثرات ناشي از اعمال تخريبگرايي يا ونداليسم هستيم، اما «ونداليسم» چيست و «وندال» به چه كساني گفته ميشود؟
" وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب میآید و دلایل متعددی برای آن عنوان میکنند. وندالیسم را در زمره انحرافات و بزهکاریهای جوامع جدید دستهبندی میکنند و آن را عکسالعملی خصمانه و واکنشی کینهتوزانه نسبت به برخی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحافها و شکستها تحلیل میکنند. یکی از نابهنجاریها گرایش جوانان به تخریب که در نوع خود میتواند شامل تخریب اموال عمومی، فضای سبز، جادهها، دیوارها، ... باشد. چنین فردی را در اصطلاح جامعهشناسان «وندال» میگویند و گرایش به اینگونه تخریبها «وندالیسم» نامیده میشود. تخریب اموال عمومی از سوی جوانان و نوجوانان، دارای عوارض و پیامدهای مادی و معنوی است. اما در نگاه دقیقتر به این قضیه، میتوان ابعاد عوارض انسانی را بسیار فراتر دید. لذا با توجه به اینکه اکنون به دفعات شاهد تخریب اموال عمومی هستيم، تخريب اموالي مانند کیوسکهای تلفن، اتوبوسها، کندن جادهها، خراب کردن دیوارها، شکستن شیشههای مغازهها و به هم ریختن ورزشگاهها از سوی جوانان و نوجوانان از جمله وندالیسم محسوب میشوند. "
منبع : ويكي پديا – دانشنامه آزاد اينترنتي
حاصل كارِ گروه بزرگ طراحان، اعم از طراحان صنعتي، گرافيك، محيطزيست، شهري، معماري و مجسمهسازي از خسارتهاي تخريبگرايان در امان نيستند. آگاهي از وجود تخريبگرايي در يك محيط و نيز ميزان، نوع، گستردگي و عمق آن، طراح را قادر ميسازد تا ملاحظاتي در طرح خود به كار گيرد كه نرخ خسارت به حداقل برسد.
در كل پديده ونداليسم، به دليل گستردگي مفهومي از دو زاوية مختلف بررسي شده است. ابتدا به عنوان يك پديدة اجتماعي و بزهكاري در جامعه و سپس به عنوان يكي از عوامل تأثيرگذار در طراحي مبلمان شهري.
ونداليسم يكي از اصليترين عوامل مؤثر در حيطة مبلمان و المانهاي شهري است. اين تأثير آنقدر عميق است كه طراحي يك محصول، بدون رعايت نكات ضد ونداليسم، در عمل فاقد كاربرد است و تنها به منزلة يك تنديس زيباست، براي موزههاي شهر. دو نكتة مهم و اساسي در اين ميان كه بدون در نظر گرفتن آنها، عملاً طرح ما طرحي بيفايده خواهد بود، اولاً طراحي با عنايت كامل به تخريبگرايي و درك صحيح از فرهنگ و شرايط بومي محل مورد استفاده و قشر استفادهگر و ثانياً نحوة نصب و استقرار اجزاء (مبلمان و المانهاي) شهري است.
توجه به شاخصههاي زيباييشناسي از ديگر نكات مهم است كه داراي زيرشاخههايي ميباشد:
1- كيفيت عالي طراحي
آرايش ساختاري قوي: تشخيص اصول طراحي و بخشهاي مختلف آن مثل معماري برجسته/ ارتباط آشكار كل به جزء : از نظر فرم، رنگ، ابعاد، اندازه، كيفيت مواد، گرافيك طرح/ پيروي از قواعد مشخص طراحي و سبكشناسي (انسجام طرح) / دقت و وضوح عناصر : تغييرات فرم، تضادهاي ظاهري، رنگ و نوشتار، تناسبات طراحي/ هماهنگي با روش توليد، استفاده كننده، تعمير و نگهداري/
طراحي منطقي: انتخاب مواد مناسب، فرآيند توليد و كاربردهاي طرح/ زيباييشناسي پرمعنا و با ارزش/ بدون آشفتگي بصري.
2- انگيزش احساس و هوش، تأثيري همهجانبه به منظور بوجود آوردن حالات زير براي بيننده و استفادهكننده دارد:
تحريك احساس/ رضايت و سرزندگي/ ميل به خوشطبعي و شادي/ در صورت لزوم حس كنجكاوي را بيدار كند/ اشتياق بازي و خلاقيت/ طرحي كه نوعي شناسايي و هويت را القاء كند.
در كنار موارد ذكر شده، در طراحي عناصر مبلمان شهري، بايد به كيفيت و دوام نيز توجه ويژهاي نمود. اين دوام هم در عملكرد و هم در زيبايي بايد مد نظر طراحان قرار گيرد. توجه به فاكتورهاي اقتصادي و همچنين مواد و روشهاي ساخت نيز، از موارد ديگر داراي اهميت در پروژههاي طراحي مبلمان شهري هستند.
در حال حاضر مواد جديدي وارد عرصه طراحي و توليد عناصر مبلمان شهري شدهاند. انواع جديد و مدرن بتنها از آن جمله محسوب ميشوند. هماكنون بتنهاي كامپوزيت و تركيبي كه داراي وزن نصف و مقاومت يك و نيم برابر بتنهاي معمولي هستند، در طراحي اجزاي مبلمان شهري استفاده ميشوند. جايگزين اين مواد امكانات خوبي را به لحاظ قالبريزي و شكلپذيري به طراحان داده است. همچنين استفاده از مواد بازيافتي را نيز در طراحي عناصر مبلمان شهري مشاهده ميكنيم. تركيبات الياف چوب و كاغذ و مواد كامپوزيت، ماده جديدي را پديد آورده است كه در برابر شرايط جوي بسيار مقاوم است. سبُك و شكلپذير بوده و توليد و فرآوري آن نيز آسان ميباشد. استفاده از اينگونه مواد علاوه بر تسهيل شرايط ساخت مبلمان مدولار، به لحاظ اقتصادي نيز بسيار مقرون به صرفه است، چون نزديك به هشتاد درصد مواد تشكيلدهنده آنها را زبالهها تشكيل ميدهند كه اين مسأله با اصول و قواعد طراحي سبز نيز منطبق است.
امروزه شهرهاي دنيا براي زيباتر شدن و ارتقاء كيفيت زندگي شهري، رقابت فشردهاي دارند.
هرساله بهترين شهرهاي جهان از نظر زيباييشناسي، كيفيت زندگي شهري، فرهنگ شهرنشيني و خدمات شهري، معرفي ميشوند.
شهرهايي مثل زوريخ و استكهلم از جمله شهرهايي هستند كه در اين زمينه استانداردهاي بالايي دارند، همچنين شهرهايي مثل توكيو، لندن، شيكاگو، نيويورك، برلين، تورنتو و سيدني جزو شهرهايي محسوب ميشوند كه پروژههاي موفق مبلمان شهري در آنها اجرا شده است. به طور مثال در بازيهاي المپيك سيدني در سال 2000، طرحهاي مبلمان شهري سيدني، بر مبناي هويت المپيك دوباره طراحي و جانمايي شد كه امروزه در دنيا شهرت زيادي كسب نموده است.
اهداف و الگوهاي زيباسازي شهري بر اساس برنامهريزي شهري تورنتو عبارت است از:
1- طبيعت از طريق فضاهاي شهري، به راحتي قابل دسترسي باشد. (توسعه منابع و ظواهر طبيعت در شهر و قابليت دسترسي ساده براي مردم)
۲- آب ؛ – حركت و صداي آب – ايجاد چشمه، بركه، آبنما، درياچه مصنوعي
اروميه - آبنما و بركه مصنوعي ميدان امام حسين عكس از : سعيد فتح اله نژاد
۳- هنر و فرهنگ ؛ برنامههاي فرهنگي و هنري همراه با تبليغات شهري مناسب، ميبايستي هميشه فعال و زنده باشد. (شهر فرهنگي – هويتسازي)
۴- هنرهاي شهري و مردمي در فضاهاي باز و خيابانها جاري ميباشد.
۵- مرمت و حفاظت آثار قديمي، ساختمانها و فضاهاي تاريخي
۶- منابع طبيعي و طبيعت شهري؛ شناسايي، حفاظت و نگهداري شود.
۷- كيفيت و تعالي طراحي فضاهاي عمومي و ساختمانها به عنوان يك اصل
۸- پيادهرو به عنوان فضاي محرك و جذاب و قابل استفاده براي مردم
۹- بازسازي چشماندازهاي عمومي، نقاط عطف بصري و نشانههاي شهري
۱۰- نگهداري و حفاظت شهر به شيوه مناسب و پايدار. (بخصوص فضاهاي جمعي و عمومي، فضاهاي پاركي زيبا و سرسبز، باغهاي ساختماني)
نقش سازمان زیباسازی در پروژه های عمرانی چیست؟
از آنجایی که رسالت اصلی سازمان زیباسازی ارتقاء کیفیت محیط شهری از سه دیدگاه زیبائیشناختی، عملکردی و زیستمحیطی است، جایگاه سازمان در پروژه های عمرانی در حوزههای مطالعاتی و تهیه و انجام طرحهای الگویی توسعه شهر، طراحی و انجام پروژههای موضعی و موضوعی در انطباق با طرح جامع و طرح تفصیلی قابل بحث و بررسی است.
سه مؤلفه یادشده در بهبود کیفیت محیط، یعنی مؤلفههای زیبائی، عملکرد و محیط زیست، حوزه مداخلات و شرح وظایف سازمان زیباسازی را در بین سایر سازمانهای مرتبط، متمایز نموده و شامل مقیاسهای انسانی در فضاهای شهری نیز شده است.
به این ترتیب فعالیتهای سازمان در کلیه حیطههای طراحی شهری، برنامهریزی شهری، معماری، معماری منظر، طراحی صنعتی، روانشناسی و جامعهشناسی، اقتصاد شهری و . . . واجد جایگاههای تعیینکنندهای در مدیریت شهری شده است. به نحوی که کلیه پروژههای عمرانی در سطح شهر (فضاهای عمومی شهر) میبایست با استناد به ضوابط و دستورالعملها و الگوهاي استخراج شده در سازمان در جهت ارتقاء کیفی محیط، حفظ ارزشهای هویتی و زیستمحیطی و بهبود عملکرد فضاهای شهری انجام گیرند.
وظیفه اصلی سازمان زیباسازی چیست؟
- ارائه آثار بدیع تجسمی در فضاهای شهری مانند نقاشی دیواری، گرافیک و آثار حجمي
- تجهیز فضاهای شهری به مبلمان و تجهیزات شهري
- انتظام بخشی و ساماندهی تبلیغات محیطی در شهر
- ارتقاء کیفیت محیط فضاهای عمومی شهر به ویژه میادین، خیابانها و پیادهراهها
- ارتقاء کیفیت زیستمحیطی شهر با توسعه فضای سبز در نماهای شهری و بهسازی رود- درهها
- ارتقاء هویت کالبدی شهر با احداث یادمان و بازسازی بناهای تاریخی و آثار ارزشمند معماری ایرانی- اسلامی
- نورپردازی میادین، بزرگراهها ، بناهای با ارزش و نمادها و عناصر شاخص شهري
- توسعه دانش زیباسازی و انجام پژوهش های بنیادین و کاربردی با مشارکت دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی
- تعامل با هنرمندان و برگزاری نشست ها و نمایشگاههای تخصصی با موضوعات زیباسازي
- آموزش شهروندان و سازماندهی مشارکتهای مردمی با ترغیب شهروندان به زیباسازي
و سخن آخر...
امروزه در شهرهايمان بايد به چيزي وراي طراحي بناها و شبكه رفت و آمد بينديشيم، بايد فضاهايي خلق كنيم كه با نيازهاي امروز مطابقت داشته و با تكنولوژي مدرن همخوان باشد. خيابانها مكانهايي هستند كه تعاملات اجتماعي و جنب و جوش شهري در آنها به وضوح نمايان است و ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعي و ادراك مشترك در خصوص حيات مدني ميگرداند. خاطره مبلمان شهري و توجه به فضاسازي محيطي در شهرهاي امروز به عنوان عنصري تحولآفرين و درآمدزا كه ميتواند چهره شهر را نيز به عنوان يك نماد داخلي و بينالمللي به همگان معرفي كند، شناخته ميشود.
نحوه چيدمان فضاي سبز، آرايش ساختمانها با نماي سنتي و يا يكسان، وجود درختان مناسب در يك خيابان، نحوه قرار گرفتن تيرهاي چراغ برق، باجههاي تلفن، كيوسكهاي فروش روزنامه، ايستگاههاي اتوبوس و مهمتر از آن حفظ نمادهاي قديمي و سنتي يك شهر، نقش مؤثري در افزايش روحيه اجتماعي، ايفا ميكند و با تأكيد بر اجراي مجموعه عوامل تخصصي و كارشناسي فني و هنري است كه محيطهاي شهري متناسب، زيبا و انساني بوجود ميآيد.
خودتان و هويت خودتان را دوست داشته باشيد و به آن افتخار كنيد... ما همه چيز داريم و اگر باهم باشيم به همهجا ميتوانيم برسيم... تنها كسي كه ميتواند به ما ياري برساند خود ما هستيم و اين، تنها كار و تلاش شبانهروزي و خستگيناپذير ميخواهد...
منابع :
1- مجله دستاورد، نخستين نشريه تخصصي طراحي صنعتي در ايران، شماره 30، بهار 1389، مصاحبه آقاي مهندس لاهيجي- دانشآموخته رشته طراحي صنعتي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران و مشاور ارشد شهردار تهران در امور زيباسازي
2- كتاب رهيافتهايي در طراحي مبلمان شهري/ مؤلف : سيدرضا مرتضايي- دانشآموخته رشته طراحي صنعتي در دانشگاه برايتون انگلستان و دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران/ انتشارات سازمان شهرداريها/ تهران/ 1381
3- وبلاگ آقاي سيد مسعود سعيدي دانشآموخته رشته طراحي صنعتي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران و مشاور زيباسازي و مبلمان شهري شهرداريها به آدرس: http://urbanfurniture.blogfa.com
4- ويكي پديا / دانشنامه آزاد اينترنتي http://fa.wikipedia.org
5- سايت اينترنتي سازمان زيباسازي شهر تهران http://zibasazi.ir
6- سايت اينترنتي سازمان زيباسازي شهرداري اروميه http://beauty.urmiafava.org
7- خبرگزاري دانشجويان ايران / ايسنا
عكاسانِ تصاوير استفاده شده در مقاله (تصاوير مربوط به اروميه) :
1- سعيد فتحالهنژاد
۲- حامد فرمانبردار
۳- عليرضا ميرزايی
۴- جواد پورصمد
برگرفته از: http://citybeautification.blogfa.com/post/1
قرآن آنلاین همراه با قرائت
معرفی بازی مهره کشان
انجمن VIP وب سایت ایران معمار افتتاح شد
ضرورت و اهمیت ایجاد باشگاه ورزشی خانگی در محیط های مسکونی آپارتمانی و مجتمعی
چه پیشنهاد و راه حلی برای جلوگیری از آلودگی رودخانه شهرمان دارید؟
نشانی مجموعه فایل های فروشگاهی در ایران شهرساز دریک نگاه
مجموعه فایل های ارسالی در ایران شهرساز در یک نگاه
مطالعه مجموعه کتاب های درسی بصورت آن لاین
آنلاین نستعلیق بنویسید
وب لاگ آتلیه احجام
وب لاگ خود را اینجا بسازید
وب لاگ اخبار ایران بلاگ
آپلود سنتر ایران شهرساز
معرفی بازی مهره کشان
انجمن VIP وب سایت ایران معمار افتتاح شد
ضرورت و اهمیت ایجاد باشگاه ورزشی خانگی در محیط های مسکونی آپارتمانی و مجتمعی
چه پیشنهاد و راه حلی برای جلوگیری از آلودگی رودخانه شهرمان دارید؟
نشانی مجموعه فایل های فروشگاهی در ایران شهرساز دریک نگاه
مجموعه فایل های ارسالی در ایران شهرساز در یک نگاه
مطالعه مجموعه کتاب های درسی بصورت آن لاین
آنلاین نستعلیق بنویسید
وب لاگ آتلیه احجام
وب لاگ خود را اینجا بسازید
وب لاگ اخبار ایران بلاگ
آپلود سنتر ایران شهرساز