۱۳۹۰-۳-۱۷، ۰۹:۵۸ عصر
مواد و مصالح سنگی
سنگ یکی از نخستین مصالحی بوده است که مردمان نخستین از آن برای ساختن ابزار ها و پناهگا ههای خود بهره می برده اند . دوره های سنگ کهن و تازه ( پارینه سنگی و نو سنگی ) که نام گذاری انها بر پایه تمدن ابزار های سنگی انجام گرفته ، نشان دهنده تقدم زمانی کاربرد سنگ بر فلز و دیگر مصالح بوده است.
بشر نخستین با آزمایش متوجه ویژگی های مصالح سنگی ، که سختی آن بوده است ، گشته و از دوران پیش از تاریخ از سنگ که به فراوانی در پیرامونش یافت می شده برای رفع نیاز های زندگی خود درشکارو دفاع در برابر جانوران و ساختمان سازیبهره می برده است. کم کم با شکل دادن به تکه های سنگ و درست کردن لبه ها و یا نوک های تیر در سنگ ابزار هایی ساخته شد که می توانست در شکار به گونه موثر تری بکار رود .
در طی دوره های پارینه سنگی دگرگونی و تکاملی در ابزار سازی سنگی و استفاده از سنگ پدیدار گردید و بر میزان تجربیات و مهارت مردمان نخستین در بهره گیری از مصالح سنگی افزوده شد.
مصالح سنگی در ایران از دورانهای پیش از تاریخ بکار می رفته است. خانه هائی در شمال ایران بدست امده است که پایه های آنها از سنگ چین تشکیل شده است و تاریخ ساختمان آنها به هفت هزار سال پیش می رسد . مصالح سنگی نخست بگونه طبیعی و بدون شکل هند سی به کار برده می شد .
شکل ندادن به سنگها تا حد زیادی از آن روی بوده است که هنوز ابزار های سنگی تراشی پدید نیامده بود . افزون بر علتهای فنی ، گفته شده است که در دید گاه مردمان باستان سنگ و چیزهای طبیعی نشانه هائی از نیرو های بر تر ، و نشانه هاییاز خدایان بشمار می آمده است .
بنابر این باور ، هرگونه دخل و تصرفی در شکل و تغییر شکل و طبیعت ، دخالت در تمور خدایان و نیرو های متا فیزیکی بوده و مردمان باستان از ان دوری می کرده اند. باستانشناسان کاربرد سنگها را بر دست مردمان باستان به گونه های اولیه خود در ساختمان ها اولیه به این باور ها وابسته دانسته اند!
با امدن تیر ه های آرایائی به سر زمین ایران در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد ، پیرامون 1200 پیش از میلاد دگرگونی هایی در شیوه های زندگی و از جمله گزینش مصالح و چکونگی ساختمان سازی پدید امد . مصالح سنگی در ساختمان های بزرگ به گونه تکه های تراشیده شده که خشکه چین روی هم قرار داده می شد بکار رفت . ساختمان های دوره هخامنشیان مثل پاسارگاد ، تخت جمشید و شوش در قسمت پایه ها و ستون ها و سر درها از سنگ ساخته شده است . این سنگ های بزرگ تراش داده شده و بدون ملات روی هم گذاشته شده و بابست های آهنی و یا چوبی بیکدیگر پیوند یافته است . در سنگ نوشته هایی که بجای مانده ، و کتیبه داریوش در شوش مثالی از آنست ، گفته شده است که در کاربرد مصالح و شکل دادن با انها دست و رزان مختلفی از نزاد های گونه گون دست داشته اند و چنین پیداست که تراش سنگها و حجاریها شوش بدست اقوام ایوانی انجام شده است .
بودن دست و رزان مصری و بابلی و تجربیاتی که انان در سنگ تراشی و کاربرد مصالح سنگی در ساختمان داشته اند در انجام این کار های بزرگ بی تاثیر نبوده است . همگونی فرم سنگ ها در این ساختمانها با ساختمانهای دیگر در مصر و بابل نیز این گفته را تایید می کند . با نگرش به این همگونی ها و بررسی روش های سنگ تراشی و کاربرد سنگ در ساختمان های مصری می توان تا حدی به شیوه ساختمان سازی سنگی در شوش و تخت جمشید پی برد . کان هائی از سنگ های آهکی از قدیم در ایران شناخته و از انها بهره برداری می شده است . در ساختمان دوره هخامنشی سنگهای آهکی بکار برده شده است.
برای استخراج سنگ از معدن در دوران باستان چنین می کرده اند . نخست با اره های فلزی و یا اره هایی که دندانه نداشته ، و مقداری شن با حرکت رفت و امدی اره کار بریدن را انجام می داده ، پیرامون قطعه سنگ را از کوه جدا می کردند شکل زیر :
روش بر اوردن تکه های سنگی در دوران باستان
ابزار دیگری که در این کار از ان بهره می بر ده اند، قلم فلزی بود . در بر آوردن سنگ ساختمانی از کوه دقت زیادی در گزینش بخش های بی رگه می کردند. تکه های بیرون امده از کان سنگ شکل کلی هندسی منظمی داشتند ولی رویه انها چندان هموار نبود . گاهی نیز شکاف های نخستین با کندن سوراخ ها ئی در سنگ ایجاد می شد.
تکه های سنگی پس از بر امدن از راهای ابی و گاهی نیز با کشیده شدن روی زمین به جایگاه ساختمان برده می شد . هموار کردن رویه سنگ ها تا حدی پیش از قرار داده شدن در سر کار و بقیه آن پس از قرار گرفتن در محل نهایی انجام می گرفت . ابزار های صاف کردن رویه سنگ افزون بر تیغه های فلزی تکه هائی از سنگ های سخت مثل دیوریت بود که بگونه چکش روی سنگ کوبیده و بخش های نا صاف با ان هموار می شد ، از شن های ریز نیز که کار سمباده را انجام می داد در صاف کردن اولیه سنگ ها سود می جستند . در شکل دادن و هموار کردن سنگ ها ابزار هائی چون گونیا و ریسمان نیز بکار می رفته است . کاربرد سنگ در ساختمان از باستان تابع امکانات معدنی وابزار های شکل دادن به سنگ و هدف های ساختمانی بوده است . نخستین ساختمان های بزرگ سنگی در مصر باستان ساخته شده است ، که در منابع سنگ فراوان یافت می شد ، در آن سر زمین تکه های کم و بیش منظم سنگی بکمک ملات گچ رویهم نهاده می شد . در مصر باستان سنگ اهکی و ماسه نیز در 1500 پیش از میلاد بفراوانی بکار می رفت. هرم های مصر ( 2500- 600 پیش از میلاد ) از سنگ اهک ساخته شده است .
کاربرد مصالح سنگی در ساختمان در دوره ای اشکانی و ساسانی نیز ادامه داشته است .
ساختمان های سنگی اشکانی و ساسانی عموما از سنگ های لاشه که در ملات گچ و خاک و با اهک قرار می گرفتند ساخته می شد .
بطور کلی ایرانیان ، هنگامیکه می خوا ستند ساختمان بسازند که همیشه بر جای بماند ، از مصالح سنگی برای ساختن ان سود می برده اند پل ها و بند های دوره ساسانیان که می بایست همیشگی باشد ، و نیز بر خی از ساختمان های بزرگ کاخ ها چونان کاخ فیروز اباد و بیشا
پور از سنگ لاشه همراه با ملات ساخته شده است . گاهی نیز در ساختمان های دوره ساسانی بخش میانی دیوار ها و اتاق ها از سنگ لاشه و ملات پر می شده و در بخش های بیرونی ساختمان با سنگ های منظم تر نما نما سازی انجام می گرفته است.
انوا ع سنگ افزون بر بکاررفتن در ابزار سازی و ساختمان سازی بگونه فرم های آرایشی ( تزئینی) نیز از باستان بکار می رفته است . کان های بر خی از سنگ های در خشان و رنگین چون فیروزه از باستان در شمال و شمال شرقی و شمال غربی ایران شناخته شده بوده است.
سنگ های بها دار ، که بعلت و یژگی های آنها مانند رنگ، در خشش و جلا، نگرش مردمان باستان را بسوی خود کشیده بود ، بعنوان اشیاء آرایشی بکار رفته و داد و ستد می شده است . نگرش ایرانیان به سنگ های شفاف ، رنگین و بهادار از پیشینه زیادی بر خوردار است و این نگرش موجب پیدایی پیشه هائی نیز بوده است
http://www.iranshahrsaz.com
سنگ یکی از نخستین مصالحی بوده است که مردمان نخستین از آن برای ساختن ابزار ها و پناهگا ههای خود بهره می برده اند . دوره های سنگ کهن و تازه ( پارینه سنگی و نو سنگی ) که نام گذاری انها بر پایه تمدن ابزار های سنگی انجام گرفته ، نشان دهنده تقدم زمانی کاربرد سنگ بر فلز و دیگر مصالح بوده است.
بشر نخستین با آزمایش متوجه ویژگی های مصالح سنگی ، که سختی آن بوده است ، گشته و از دوران پیش از تاریخ از سنگ که به فراوانی در پیرامونش یافت می شده برای رفع نیاز های زندگی خود درشکارو دفاع در برابر جانوران و ساختمان سازیبهره می برده است. کم کم با شکل دادن به تکه های سنگ و درست کردن لبه ها و یا نوک های تیر در سنگ ابزار هایی ساخته شد که می توانست در شکار به گونه موثر تری بکار رود .
در طی دوره های پارینه سنگی دگرگونی و تکاملی در ابزار سازی سنگی و استفاده از سنگ پدیدار گردید و بر میزان تجربیات و مهارت مردمان نخستین در بهره گیری از مصالح سنگی افزوده شد.
مصالح سنگی در ایران از دورانهای پیش از تاریخ بکار می رفته است. خانه هائی در شمال ایران بدست امده است که پایه های آنها از سنگ چین تشکیل شده است و تاریخ ساختمان آنها به هفت هزار سال پیش می رسد . مصالح سنگی نخست بگونه طبیعی و بدون شکل هند سی به کار برده می شد .
شکل ندادن به سنگها تا حد زیادی از آن روی بوده است که هنوز ابزار های سنگی تراشی پدید نیامده بود . افزون بر علتهای فنی ، گفته شده است که در دید گاه مردمان باستان سنگ و چیزهای طبیعی نشانه هائی از نیرو های بر تر ، و نشانه هاییاز خدایان بشمار می آمده است .
بنابر این باور ، هرگونه دخل و تصرفی در شکل و تغییر شکل و طبیعت ، دخالت در تمور خدایان و نیرو های متا فیزیکی بوده و مردمان باستان از ان دوری می کرده اند. باستانشناسان کاربرد سنگها را بر دست مردمان باستان به گونه های اولیه خود در ساختمان ها اولیه به این باور ها وابسته دانسته اند!
با امدن تیر ه های آرایائی به سر زمین ایران در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد ، پیرامون 1200 پیش از میلاد دگرگونی هایی در شیوه های زندگی و از جمله گزینش مصالح و چکونگی ساختمان سازی پدید امد . مصالح سنگی در ساختمان های بزرگ به گونه تکه های تراشیده شده که خشکه چین روی هم قرار داده می شد بکار رفت . ساختمان های دوره هخامنشیان مثل پاسارگاد ، تخت جمشید و شوش در قسمت پایه ها و ستون ها و سر درها از سنگ ساخته شده است . این سنگ های بزرگ تراش داده شده و بدون ملات روی هم گذاشته شده و بابست های آهنی و یا چوبی بیکدیگر پیوند یافته است . در سنگ نوشته هایی که بجای مانده ، و کتیبه داریوش در شوش مثالی از آنست ، گفته شده است که در کاربرد مصالح و شکل دادن با انها دست و رزان مختلفی از نزاد های گونه گون دست داشته اند و چنین پیداست که تراش سنگها و حجاریها شوش بدست اقوام ایوانی انجام شده است .
بودن دست و رزان مصری و بابلی و تجربیاتی که انان در سنگ تراشی و کاربرد مصالح سنگی در ساختمان داشته اند در انجام این کار های بزرگ بی تاثیر نبوده است . همگونی فرم سنگ ها در این ساختمانها با ساختمانهای دیگر در مصر و بابل نیز این گفته را تایید می کند . با نگرش به این همگونی ها و بررسی روش های سنگ تراشی و کاربرد سنگ در ساختمان های مصری می توان تا حدی به شیوه ساختمان سازی سنگی در شوش و تخت جمشید پی برد . کان هائی از سنگ های آهکی از قدیم در ایران شناخته و از انها بهره برداری می شده است . در ساختمان دوره هخامنشی سنگهای آهکی بکار برده شده است.
برای استخراج سنگ از معدن در دوران باستان چنین می کرده اند . نخست با اره های فلزی و یا اره هایی که دندانه نداشته ، و مقداری شن با حرکت رفت و امدی اره کار بریدن را انجام می داده ، پیرامون قطعه سنگ را از کوه جدا می کردند شکل زیر :
روش بر اوردن تکه های سنگی در دوران باستان
ابزار دیگری که در این کار از ان بهره می بر ده اند، قلم فلزی بود . در بر آوردن سنگ ساختمانی از کوه دقت زیادی در گزینش بخش های بی رگه می کردند. تکه های بیرون امده از کان سنگ شکل کلی هندسی منظمی داشتند ولی رویه انها چندان هموار نبود . گاهی نیز شکاف های نخستین با کندن سوراخ ها ئی در سنگ ایجاد می شد.
تکه های سنگی پس از بر امدن از راهای ابی و گاهی نیز با کشیده شدن روی زمین به جایگاه ساختمان برده می شد . هموار کردن رویه سنگ ها تا حدی پیش از قرار داده شدن در سر کار و بقیه آن پس از قرار گرفتن در محل نهایی انجام می گرفت . ابزار های صاف کردن رویه سنگ افزون بر تیغه های فلزی تکه هائی از سنگ های سخت مثل دیوریت بود که بگونه چکش روی سنگ کوبیده و بخش های نا صاف با ان هموار می شد ، از شن های ریز نیز که کار سمباده را انجام می داد در صاف کردن اولیه سنگ ها سود می جستند . در شکل دادن و هموار کردن سنگ ها ابزار هائی چون گونیا و ریسمان نیز بکار می رفته است . کاربرد سنگ در ساختمان از باستان تابع امکانات معدنی وابزار های شکل دادن به سنگ و هدف های ساختمانی بوده است . نخستین ساختمان های بزرگ سنگی در مصر باستان ساخته شده است ، که در منابع سنگ فراوان یافت می شد ، در آن سر زمین تکه های کم و بیش منظم سنگی بکمک ملات گچ رویهم نهاده می شد . در مصر باستان سنگ اهکی و ماسه نیز در 1500 پیش از میلاد بفراوانی بکار می رفت. هرم های مصر ( 2500- 600 پیش از میلاد ) از سنگ اهک ساخته شده است .
کاربرد مصالح سنگی در ساختمان در دوره ای اشکانی و ساسانی نیز ادامه داشته است .
ساختمان های سنگی اشکانی و ساسانی عموما از سنگ های لاشه که در ملات گچ و خاک و با اهک قرار می گرفتند ساخته می شد .
بطور کلی ایرانیان ، هنگامیکه می خوا ستند ساختمان بسازند که همیشه بر جای بماند ، از مصالح سنگی برای ساختن ان سود می برده اند پل ها و بند های دوره ساسانیان که می بایست همیشگی باشد ، و نیز بر خی از ساختمان های بزرگ کاخ ها چونان کاخ فیروز اباد و بیشا
پور از سنگ لاشه همراه با ملات ساخته شده است . گاهی نیز در ساختمان های دوره ساسانی بخش میانی دیوار ها و اتاق ها از سنگ لاشه و ملات پر می شده و در بخش های بیرونی ساختمان با سنگ های منظم تر نما نما سازی انجام می گرفته است.
انوا ع سنگ افزون بر بکاررفتن در ابزار سازی و ساختمان سازی بگونه فرم های آرایشی ( تزئینی) نیز از باستان بکار می رفته است . کان های بر خی از سنگ های در خشان و رنگین چون فیروزه از باستان در شمال و شمال شرقی و شمال غربی ایران شناخته شده بوده است.
سنگ های بها دار ، که بعلت و یژگی های آنها مانند رنگ، در خشش و جلا، نگرش مردمان باستان را بسوی خود کشیده بود ، بعنوان اشیاء آرایشی بکار رفته و داد و ستد می شده است . نگرش ایرانیان به سنگ های شفاف ، رنگین و بهادار از پیشینه زیادی بر خوردار است و این نگرش موجب پیدایی پیشه هائی نیز بوده است
http://www.iranshahrsaz.com
