مسجد سنگي ترك

مسجد ترك از هر حيث قابل توجه مي باشد و يكي از مهمترين آثار تاريخي ميانه بشمار ميرود. سبك وشيوة معماري آن از عجايب روزگار است بناي مسجد ترك را به امام حسن مجتبي (ع) نسبت مي دهند و يكپارچه از سنگ تراشيده شده ساخته اند.جلوي اين مسجد تمام سنگي است و كتيبه اي بصورت نوار در قسمت بالاي ديوار به خط زيبا و نستعليق نوشته كه حكايت از دقت ومهارت دارد. دركنار چپ در ورودي مسجد كتيبه اي است كه در روي سنگ كنده شده و در ديوار بنا بصورت شش ضلعي زيبا به كار رفته است و در آن سنگ تاريخ بنا اين جمله به چشم مي خورد «كل شيٍ هابك الا وجهه له الحكم1282» و مسلم است كه همين تاريخ ،تاريخ بناي اوليه اين مسجد مي باشد باتوجه به مصالح ساختمان وسنگهايي كه درآن به كاررفته است بيننده را به حيرت وا مي دارد كه با در نظر گرفتن عدم امكانات آن زمان مصالح را با چه وسيله اي حمل كرده اند مخصوصاًََ ستونهايي كه در داخل مسجد تعبيه شده يكپارچه از سنگ قرمز كه مسلم است اين سنگها را ازجاي ديگر حمل و در آنجا تراشيده اند و سقف مسجد بر روي اين پايه ها برپاست. البته اين پايه هاوستونها در گذر زمان خراب شده اند. به طوري كه به گفتة اهالي محل يكي از اين ستون ها بر اثر زلزله تكسيت پيدا كرده بودكه مجدداً بنا گرديده ودر مشاهده از ستونهاي مسجد ستوني بجاي ستون اولي بنا شده است كه داراي شكل و نماي جداگانه است اين مسجد از لحاظ ساختماني امروزه از دو قسمت كاملاً متمايز تشكيل شده: قسمت اول ساختمان اوليه سنگي مسجد است و قسمت دوم كه از منتهي اليه ديواره هاي سنگي با آجر شروع شده شامل شبستان هاي بالا مي باشد به طوري كه مي‌توان گفت بر روي سنگهاي اوليه مسجد بنا شده است داخل مسجد نيز از دو قسمت تشكيل شده : يك قسمت وسيع و مهم آن است كه محل اجتماع عموم مردم است.وقسمت ديگر كه كوچكتر از خود مسجد است گفته مي شودكه آنجا محل اجتماع صوفيان و عارفان و مشاهير بوده كه به بحث و گفتگو يا ورد و ذكر مي پرداخته اند.محراب مسجد زيباترين و مجلل ترين قسمت را تشكيل مي دهد كه بطرز خيلي زيبا و باشكوه وبا مهارت و استادي كامل آن را از سنگ يكپارچه تراشيده و در ديوار تعبيه كرده اند كه نمونه اي از عظمت تاريخ هنر ايران است.در قسمت جنوب غربي مسجد مقبره اي به چشم مي خورد كه اهالي معتقد هستند قبر باني و يا معمار مسجد است و با توجه به عظمت و ظرافت فراوان اين مسجد جنبه ي فرسايش بخود گرفته واز آن همه كنده كاريهايي كه در قسمت نما ديده مي‌شود تنها چيزهاي ناچيزي برجا مانده است درنماي اين مسجد آيات قرآني و همچنين اسامي ائمة اطهاراز جمله محمد،فاطمه،علي،حسن و حسين نوشته شده كه نشانگر ارادت والاي باني و معمار مسجد به ائمةاطهار است.
در حياط اين مسجد نيز حوضي از سنگ به چشم مي خورد كه بنا به ضرورت مسجد محلي براي وضو گرفتن نماز گزاران بوده است.
آنچه بيشتر از همه بازديد كنندگان از اثر تاريخي را به حيرت وا مي دارد آن عظمت و شكوه و نوعي احساس نزديكي به ائمة اطهار و معبود يكتا است و همين احساس باعث شده كه افراد براي اداي دين خود و اداي نذرهاي خود چيزهايي از قبيل قالي،قاليچه و... را به اين مسجد اهدا نمايند.
اين مسجد در طول زمان بدفعات مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است و اداره ي حفظ آثار باستاني استان آذربايجانشرقي وظيفه حفظ و مرمت آن را بر عهده گرفته است و براي جلوگيري از رطوبتي كه درپاي ديواره هاي ساختماني مسجد بوده و طول عمر مسجد را شديداً مورد تهديد قرار مي دهد اطراف ديواره ها اقدام به كانال كشي نموده تا از پيشرفت رطوبت جلوگيري شود.