شهرهای پیاده‌ رو

معماری نیوز: یکی از مهم‌ترین موضوعات در «شهرسازی جدید» طراحی مکان‌هایی است که برای پیاده‌رو‌ی راحتی و لذت بیشتری را فراهم آورد.

شهرهایی که به «شهرهای پیاده‌رو» معروف‌اند و از شبکه خیابان‌های بدون اتومبیل برخوردارند، بهترین مکان‌ها در جهان شناخته می‌شوند و بالاترین سطح را در شهرسازی جدید به خود اختصاص می‌دهند.

در بسیاری از بهترین مناطق جهان، محبوبیت شهرهای پیاده‌رو به شدت رو به افزایش است. زیبایی، لذت و راحتی فوق‌العاده شبکه‌ای از خیابان‌ها و میادین پیاده‌رو، امکان پیاده‌روی بین مجموعه‌ای از مغازه‌ها، رستوران‌ها، روزنامه‌فروشی‌ها، کافی‌شاپ‌ها و مغازه‌هایی در فضای باز در محلاتی عاری اتومبیل، نه تنها باعث افزایش زیبایی، تنوع و پویایی شهر می‌شود بلکه رضایت و کیفیت زندگی فردی و اجتماعی شهروندان را نیز ارتقا می‌دهد و ارتباطات و حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی آن را نیز به لحاظ کمی و کیفی بهبود می‌بخشد.

در سال‌های اخیر مطالبه و تلاش برای تبدیل برخی از مناطق شهری به پیاده‌رو رشد فزاینده‌ای داشته است.

ونیز را یکی از مهم‌ترین و بهترین شهرهای پیاده‌روی جهان می‌شناسند چرا که از بزرگ‌ترین شبکه‌های خیابانی پیاده‌رو و عاری از اتومبیل برخوردار است. در خیابان‌های شهر خبری از اتومبیل نیست. با اینکه ونیز شهری به شدت متراکم است اما آرام‌ترین، راحت‌ترین و دلپذیرترین شهر در جهان به شمار می‌رود.

 

پیاده راه شهر ونیز

کپنهاگ یکی دیگر از بزرگ‌ترین شهرهای پیاده‌روی جهان است. این شهر گرچه ویژگی‌های خاصی چون شبکه‌های خیابانی باریک را از قرون وسطی به ارث برده است، اما همچنان مدیریت شهری آن به تناوب سعی در بهبود کیفیت زندگی خیابانی شهر داشته است. در چهل سال گذشته، بعد از اینکه اصلی‌ترین خیابان کپنهاگ به یک شاهراه پیاده‌رو تبدیل شد، طراحان شهری قدم‌های کوچک بسیاری برای تغییر شکل شهر از مکانی اتومبیل‌محور به مکانی مردم‌محور برداشته‌اند.

جین گِل، یکی از معماران دانمارکی است که در مطالعه‌ای با عنوان «فضاهای عمومی-زندگی عمومی»، به بررسی فعالیت و حیات فضاهای شهری کپنهاگ پرداخته است. او معتقد است «در کپنهاگ ما پیشگام روشی بوده‌ایم که به مطالعه سیستماتیک مردم و ثبت و ضبط رفتار آن‌ها در شهر اختصاص دارد. بعد از بیست سال پژوهش، ما توانستیم ثابت کنیم که این شیوة طراحی و مدیریت شهری، 4 برابر بیشتر از شیوه‌های دیگر به خلق زندگی شهری کمک کرده است.

در اینجا اشاره‌ای به برنامه شهریِ ده مرحله‌ایِ کپنهاگ برای پیاده‌محور کردن شهر خالی از لطف نیست:

1. تبدیل خیابان‌ها به شاهراه‌های پیاده‌رو
مدیریت شهری کپنهاگ در سال 1962 یکی از اصلی‌ترین خیابان‌های قدیمی خود، اشتروگت را به شاهراه پیاده‌رو تبدیل کرد. در دهه‌های بعد به تدریج بر تعداد خیابان‌های پیاده‌رو اضافه شد. این خیابان‌ها به خیابان‌هایی متصل می‌شدند که در آن‌ها به‌رغم عبور و مرور اتومبیل، اولویت رفت‌ و آمد با پیاده‌رو است، یعنی افراد پیاده‌رو و دوچرخه‌سوار حق بیشتری برای عبور و مرور داشتند و اتومبیل‌ها تنها می‌توانستند با سرعت کم در این خیابان‌ها برانند.

2. کاهش تدریجی ترافیک و پارکینگ
برای ثابت نگه داشتن حجم ترافیک، مدیریت شهری از طریق حذف فضاهای پارکینگ مرکز شهر با نرخ 2 تا 3 درصد در سال، تعداد اتومبیل‌ها را در این بخش از شهر کاهش داد. بین سال‌‌های 1986 تا 1996 تعداد پارکینگ‌های حذف‌شده به 600 مورد رسید.

3. تبدیل فضاهای پارکینگ به میدان‌های همگانی
اقدام برای ساخت خیابان‌های پیاده‌رو، فضاهای پارکینگ زیادی را آزاد کرد و مدیریت شهری توانست آن‌ها را به میدان‌های تردد و نشستن همگانیِ مردم تبدیل کند.

4. حفظ فشردگی و کوتاهی ساختمان‌ها
ساختمان‌های کوتاه و متراکم در مرکز شهر سبب می‌شود باد از روی این ساختمان‌ها به راحتی عبور کند و همین باعث می‌شود هوای مرکز شهر پاک‌تر و معتدل‌تر و در مقایسه با هوای بقیة شهر کمتر دچار باد و طوفان شود.

5. اولویت طراحی شهری انسان‌محور
در نقشه و شبکه خیابانی شهر، انسان‌ها اولویت دارند و همین پیاده‌روی را به تجربه خوشایندی تبدیل می‌کند؛ ساختمان‌های تاریخی با سایبان‌ها و راهروها و پلکان‌های قدیمی، برای پیاده‌روها گاه و بیگاه مکان‌هایی برای ایستادن و استراحت کردن فراهم می‌آورد.

6. مسکونی کردن مرکز شهر
بیش از 6800 نفر اکنون در مرکز شهر ساکن هستند. این افراد وابستگی خود به اتومبیل را حذف کرده‌اند. شب‌ها، پنجره‌های نورانی آن‌ها، احساس راحتی و امنیت خوشایندی برای پیاده‌روهای مرکز شهر به همراه دارد.

7. ترغیب زندگی دانش‌آموزی و دانشجویی
دانش‌آموزان و دانشجویانی که با دوچرخه به مدرسه و دانشگاه‌شان می‌روند، به ترافیک اضافه نمی‌کنند، بلکه برعکس حضور فعال آن‌ها، شب و روز، پویایی و نشاط شهر را می‌افزاید.

8. استفاده از جذابیت‌هایی متناسب با فصل‌های مختلف
در طول فصل تابستان کافه‌های روباز، میدان‌های همگانی، و پرفورمنس‌های خیابانی هزاران نفر را جذب این خیابان‌های پیاده‌رو می‌کنند، و در زمستان میدان‌های یخی اسکیت، نیمکت‌های گرمایشی و هیتر‌های گاز سوز در گوشه‌های خیابان، مرکز شهر را به جایی دلنشین و لذت‌بخش تبدیل می‌سازند.

9. ترویج دوچرخه‌سواری، به عنوان اصلی‌ترین وسیله نقلیه
مدیریت شهری مسیرهای دوچرخه‌رانی جدید بسیاری ساخت و مسیر‌های پیشین را بهبود بخشید و گسترده‌تر کرد. از فضاهایی که به خاطر حذف پارکینگ‌های اتومبیل آزاد شد، برای ساخت تقاطع‌ها و میدان‌های مناسب برای دوچرخه‌رانی استفاده شد. در حال حاضر 34 درصد از شهروندان کوپنهاگ که شاغل هستند، با دوچرخه به محل کار خود می‌روند.

10. افزایش دسترسی‌پذیری به دوچرخه
مدیریت شهری کوپنهاگ، سیستم «شهر دوچرخه» را در سال 1995 به این شهر معرفی کرد. در شهر دوچرخه هر کسی می‌تواند با دادن پول کمی، دوچرخه‌ای را از گوشه‌ای از شهر قرض بگیرد و با آن در شهر رفت و آمد کند و در پایان هم به راحتی آن را در یکی از 110 ایستگاه دوچرخة شهر تحویل بدهد و پول خود را پس بگیرد.