بازبینی باغ ایرانی بعنوان یک فضای شهری

به جز معدودی از شهرهای باستانی بیشینه شهرها و تمدن ها با توسعه کشاورزی به وجود آمدند, بنابراین باغ ها و باغداری بخشی جدا نشدنی از این شهر ها بوده, نخستین باغ های هوشمندانه با داشتن نقش کلیدی در شهرها به ترتیب در تمدن های Harappan phase 2600 BC سپس Babylon 2286 BC و پس از آن در Elam در دو دوره اولی در اواخر دوره Old Elamite period: c. 2700 BC – 1600 BC و البته دوره
Middle Elamite period: c. 1500 BC – 1100 BC شکل گرفت.

اما ریشه های آنچه باغ های ایرانی میدانیم مسلما و با تایید و گواه اسناد غیر قابل انکار تاریخی با توجه به کشفیات باستان شناسان بدون شک نخستین ریشه پردیس ها در بابل شکل گرفته اند, این باغ ها نقش مهمی در امکان ایجاد زندگی در شهرهای گرمسیر داشته اند, روزانه میزان انبوهی آب توست کانال ها و بردگان به باغ ها منتقل میشد تا این باغ را زنده نگه دارد.

این باغ ها باعث افت حررات در سطح شهر با واسطه تبخیر میزان انبوهی آب و افزایش رطوبت نسبی جو شهر و البته ایجاد میزان زیادی سایه بر سطح زمین و دخیره میزان کمتر گرما در اجرام و زمین در نتیجه افت بازتاب حرارتی زمین در شب داشتند. (برای مطالعه بیشتر Joan Oates, Babylon, Revised Edition, Thames and Hudson, London (1986) p. 144 ISBN 0500273847.)
تمدن های ایرانی که عمدتا ریشه دامپروری داشتند و اقوامی دامپرور بودن که کمتر یکجا نشینی را نتخاب میکردند در دوره اولی مادها در دوران دیاکو (جد مادری کوروش) و دومی پارس ها در دوران هخامنش (جد پدری کوروش) شهرهایی بنا کردند.
در این شهرها برای ساخت ابنیه و باروی شهر وام های زیادی از معماری ایلامیان , آشوریان و به خصوص
بابل گرفته شد, اگر چه بعد ها همگی اینها در حدود جغرافیایی ایران واقع شدند اما بخشی از تمدن ایرانی محسوب نمیشوند, درواقع تا پیش از پادشاهی دیاکو هیچ نشانه ای از نام ایران وجود ندارد. هرچند تعداد زیادی از اقوام آریایی و غیر آریایی ساکن محدوده جغرافیایی صاحب تمدن خود بوده اند.
در نهایت در دوره هخامنشیان در ساخت کاخ های پاسارگاد و مجموعه معروف به تخت جمشید (شامل چنیدن عمارت و کاخ) همانگونه که از معماری مینوسی و یونانی نهایت وام و بهره برده شد, از معماری بابل نیز وام های زیادی گرفته شد, این هوشمندی ایرانیان در گرفتن وام از معماری و تجارب دیگر تمدن ها باعث خلق اثری بدیع شد.
اما پردیس های ایران هرگز به عنوان فضای عمومی مطرح نبوده و نیستند, پردیس ها بر خلاف بوستان ها و یا چهارباغ ها فضای شهری [b]نبوده و نیستند[/u].
این فضا ها گاها دارای کارکردی نیمه عمومه به دلیل تغییر کاربری و تبدیل شدن به میراث ملی دارند, اما هدف خلق این آثار بی شک کارکرد خصوصی بوده است و امروزه نیز فضایی نیمه عمومی با محدودیت های خاص خود به شمار میروند.

از بین 14 نمونه کامل باغ ایرانی 9 تای آنها در ایران و 5 مورد دیگر در هند , پاکستان اسپانیا است.
بدون شک باغ بهشت عریف در اسپانیا مطرح ترین و بی مانند ترین نمونه باغ ایرانی در اروپا است.
باغ شالیمار در لاهور و باغ مقبره همایون دو نمونه بی نظیر دیگر از باغ ایرانی در پاکستان و هند هستند.

اما معروف ترین باغ ایرانی و بی نظیر ترین و بی بدیل ترین باغ ایرانی هم در ایران نیست بلکه در آگره هند است. تاج محل شناخته شده ترین باغ ایرانی در بین تمام مردم جهان است.


تقارن, سلسله مراتب, هارمونی, تسلسل و وحدانیت و سیر به مرکز ویژگی های اصلی تمامی باغ های ایرانی است. استفاده در حجم انبوه از عنصر آب و سعی در تعدیل حرارت محیط بی شک مهم ترین بخش باغ ایرانی است. همین است که واژه پردیس (ریشه اوستایی با تلفظ [i]pairidaēza) را شایسه آن میکند.

تشکر ، میشه منبع حرفاتون رو هم بگید؟