مفهوم اکوپارک

اکوپارک محیطی است که در آن فالیت‌های تفریحی، همگام با شناسایی و چگونگی برخورد با مسائل زیست محیطی از جنبه‌های گوناگون آموزشی همگانی صورت می‌گیرد.

فرضیه اصلی طراحی اکوپارک فراهم آوردن پشتوانه‌های اقتصادی، علمی و زیست محیطی مناسب برای آموزشی عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح محیط زیست می‌باشد.

در واقع به طور دقیق‌تر اکو پارک مکانی است که:

• به دقت طراحی شده به نحوی که با دارا بودن جدیدترین امکانات، قادر به نگهداری از محیط زیست طبیعی باشد.

• نشانگر اصول توسعه پایدار بوده و به ایجاد و پایداری و تداوم محیط زیست کمک کند.

• به لحاظ اکولوژیکی (هم از نظر ساختاری و هم از نظر عملکردی) پایدار بوده و به منظور کاهش اثرات مخرب زیست محیطی بر محیط‌های حساس و بهبود استفاده از منابع طبیعی طراحی می‌گردد.

• با هدف بهبود حفاظت از محیط زیست و ارتقای تجربه های آموزشی به وجود می‌آید.

• در آن با حفاظت و احیای تنوع زیستی، توسعه پایدار ارتقا یافته و به حفظ محیط شهری پرداخته می‌شود.

• در آن گونه‌های در معرض خطر انقراض (گیاهی و جانوری) یافت می‌شوند.

•در آن از انرژی‌های پاک و تجدید پذیر (خورشید، باد و ...) استفاده و به حفاظت از انرژی عمل می‌شود.

• از منابع ژنتیکی و بیولوژیکی موجود در آن حفاظت می‌شود.

• فعالیت‌های بازیافت مواد و استفاده مجدد از آن‌ها در آن جا صورت می‌گیرد.

• با هدف تقویت تنوع حیات وحش در محیط های شهری به وجود می‌آید و نیز درک افراد از محیط زیست و حفاظت از آن را افزایش می‌بخشد.

• با هدف ارایه فنون زیست محیطی نظیر روش‌های استفاده مجدد از زباله‌ها، انرژی‌های تجدیدپذیر، آب تلف شده و نیز روش‌های ساخت محصولات سازگار با محیط زیست و... برای خریداران و بازدید کنندگان به وجود می‌آید.

• در آن همکاری متقابل جوامع صنعتی با یکدیگر و جوامع انسانی محلی به منظور بهره برداری مناسب از منابع صورت می‌پذیرد که خود منجر به بهره‌وری اقتصادی، بهبود کیفیت محیط و تقویت مناسب انسانی می‌گردد. این امر هم برای جوامع محلی و هم برای جوامع صنعتی مناسب و مفیده می‌باشد.

• بر اساس مفهوم تقویت توان منطقه برای جوامع، کنش و واکنش و نیز همکاری میان عوامل مختلف (شرکت ها)، دولت‌های محلی و ناحیه‌ای، جوامع محلی (عوامل اجتماعی و نهادهای تحقیقاتی) با تمرکز بر استفاده بهینه از منابع و ساختار به وجود آمده است.

مزایای اکوپارک‌ها

با توجه به نحوه فعالیت و ساختار ویژه اکوپارک‌ها این نوع پارک دارای مزایای ویژه‌ای می‌باشد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

•مراقبت و محافظت از منابع طبیعی و ساختمانی و انسان ساخت

• افزایش استفاده از امکانات واقعی و جلب رضایت استفاده کنندگان

• ذخیره مواد و انرژی

• آموزش علمی و ارتقای فرهنگ زیست محیطی

• حذف آلودگی و مواد زاید و ذخیره مواد مفید حاصل از بازیافت

مهندسان طراح محیط می‌توانند با رهنمودهای موثر برای استفاده بهینه و منطقی از محیط زیست و منابع طبیعی و همچنین حفظ آن‌ها در احداث اکوپارک‌ها بسیار موثر واقع شوند. در واقع طراحی پایدار اکوپارک‌ها توسط معماران و طراحان محیط زیست، موجب طراحی موثر و استفاده از حداکثر قابلیت‌ها با هزینه‌های بسیار کم و حداقل انرژی خواهد شد.

اکوپارک، تکنولوژی، آموزش

پارک اکولوژیک به لحاظ تنوع ساختاری، مفهومی و کالبدی بین عناصر مختلف آن و تشابه راه حلهای استفاده شده در نمونه‌های مختلف از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است.

بهتر است تکنولوژی را از دو ریشه فن و محیط مناسب بدانیم تا صرفا به خاطر داشتن ماشین آلات، توهم تصاحب تکنولوژی را پیدا نکنیم. زیرا در تکنولوژی علاوه بر ماشین آلات و ابزار تولید، به مهارت و تجربیات، تولید، اطلاعات و دانش فنی و سازماندهی و مدیریت نیازمندیم. چنین تعبیری از تکنولوی سبب می‌شود که دیدگاه انسان از یک دید کوته بینانه نسبت به آن ارتقاء یابد.

تکنولوژی و موقعیت آن در هر کشور متفاوت است و تکنولوژی ملی هر کشور از صدها عامل گوناگون که فقط یکی از آنها موقعیت علوم و پژوهش‌های علنی است، متاثر می‌گردد.

آموزش مفاهیم فنی و کاربردی در چنین فضایی می‌تواند از تاثیرگذاری بسیار عالی برخوردار باشد. آموزش، همراه با تفریح و فراغت باعث بالا رفتن یادگیری و به خاطر ماندن اطلاعات می‌شود. در اکوپارک آموزش بطور ضمنی صورت می‌گیرد و با آنکه هدف است ولی بطور مستقیم با آن برخورد نمی‌شود، این آموزش می‌تواند در رابطه با تکنولوژی و مسایل دیگر محیطی باشد.

نقش و عملکرد اکوپارک‌ها در دنیای امروز

امروزه اکوپارک‌ها نقشی اساسی در کاهش روند تخریب محیط زیست، افزایش آگاهی‌های مردمی و ارتقای شاخص‌های تاثیرگذار بر محیطی که در آن زندگی می‌کنیم و در مقیاس وسیع تر کره خاکی ایفا می‌نمایند. با توجه به رشد روز افزون جمعیت، افزایش توان بالقوه حضور انسان در محیط طبیعی می‌توان این گونه اذعان نمود که بدون وجود برنامه ریزی های عملکردی مناسب، نوین و بر پایه دانش زیستی و علمی، نمی‌توان انتظار دستیابی به توسعه پایدار را در ذهن پرورانید. توسعه ای که نیازمند برنامه‌ریزی، عملکرد مناسب، پیش بینی نتایج و در نهایت جمع بندی آن می‌باشد.

در این میان، ایجاد توان بالقوه‌های برقراری ارتباط لازم میان انسان و محیط زیست و ایجاد حس مسئولیت پذیری سایر عوامل را نیز تحت الشعاع خود قرار داده، لیکن طی قرن‌ها توجه به محیط رو به کاهش نهاده و به وجود آوردن توان بالقوه حضور مطلوب و ملموس میان این دو عامل تاثیرگذار جهت مسئولیت پذیری و آموزش مناسب اجتماع انسانی گامی است که با برنامه ریزی، طراحی و تاسیس اکوپارک‌ها با اهداف ویژه کاهش معضلات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی و زیبایی شناختی امکان پذیر می‌باشد. اکوپارک‌ها در واقع مدیریت بهینه عوامل، عناصر و توان بالقوه‌های موجود، در حال حاضر و در آینده نزدیک و دور می‌باشند. مدیریتی که بر پایه محیط زیست استوار و همیشه جاویدان بناگردیده و به انسان در زندگی سمت و سو می‌بخشد.

از جمله وظایف نوین در برنامه ریزی و مدیریت فضاهای فرهنگی ـ تفریحی، می‌توان به طراحی پارک‌ها و فضای سبز شهری و برون شهری اشاره نمود که در این بین طراحی و اجرای اکوپارک‌ها به عنوان توان بالقوه زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی منطقه نقش نوینی در بهبود شرایط ایفا می‌کند.

افزایش روزافزون جمعیت در جهان و کاهش سرانه 15 متر فضای سبز در دنیا (که بر اساس استاندارد جهانی20 متر مربع به ازای هر نفر می‌باشد،) افزایش معضلات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و معضلات حاد روند شهرنشینی که خود پیامدهای روانی و جسمانی را به دنبال خواهد داشت، سبب می‌گردد.

طراحی و استقرار فضاهای سبز هدفمند، علاوه برداشتن توان بالقوه زیبایی بصری، پویایی خود را با برقراری ارتباط بین طبیعت و انسان از طرفی و کاهش معضلات به وجود آمده از طریق آموزش‌های ویژه زیست محیطی و سایر راهکارهای مرتبط حفظ می‌نماید که این امر به عنوان یک توان بالقوه و شاخص در روند عملکرد اکوپارک مشهود می‌باشد.

اکوپارک‌ها (پارک‌های اکولوژیک) با پشتوانه‌های مناسب آموزش، باعث افزایش آگاهی‌های مردمی نسبت به محیط زیست و برقراری ارتباط با طبیعت می‌گردد. اکوپارک‌ها علاوه بر دارا بودن ویژگی‌های خاص که باعث بروز تفاوت در کارکرد این نمونه پارک موضوعی با سایر فضاهای سبز می‌گردد، به پایداری محیط زیست و دستیابی به توسعه پایدار کمک شایانی می‌نماید.

آموزش کودکان در پارک بیرمنگام

مراکز تفریحی، تفرجی، علمی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و زیست محیطی موجود در اکوپارک‌ها، امکان افزایش آگاهی‌های مردمی در استفاده از فن آوری‌های پارک، بهینه سازی مصرف سوخت و انرژی و مدیریت استفاده از آن توسط به کارگیری انرژی‌های تجدید پذیر و ایجاد فضای سبز مناسب جهت بهبود کیفیت محیط زیست و مواردی از این دست را که امروزه با آن‌ها مواجهیم فراهم می‌آورد که خود از ویژگی‌های خاص اکوپارک‌ها می‌باشد. از این رو احداث اکوپارک‌ها نقش به سزایی در کاهش مخاطرات موثر بر سلامت انسان‌ها در جریان زندگی شهری و غیر شهری ایفا خواهد نمود.

ساختار بنیادین اکوپارک ها

با بررسی، شناسایی و ویژگی‌های بهینه اکوپارک‌ها نسبت به سایر گونه های فضاهای سبز، اهداف و کارایی آن‌ها چه در اصول اولیه و چه در طرح‌های ارایه شده و نمونه‌های موجود در جهان می‌توان ساختار بنیادین ویژه‌ای را در مورد این نوع پارک‌های موضوعی ارایه نمود که پشتوانه عملکرد و موفقیت نهایی آن‌ها به شمار می‌آید.

این اصول ویژه می‌بایست ابتدا در طرح نهایی که توسط طراح محیط زیست ارایه می‌گردد مشهود بوده و سپس با مدیریت و نظارت به جا در مرحله ساخت و نگه‌داری از اکوپارک‌ها نیز به نوعی واضح جلوه‌گر باشد.

به طور خلاصه می‌توان چهارچوب فراهم آوری و ساخت ساختار بنیادین را در اکوپارک‌ها در راستای دستیابی به مراحل ذیل عنوان نمود.

•ساخت ساختارهای اساسی که خیابان‌ها، زهکش‌ها ، فاضلاب‌ها و تأسیسات را در بربگیرد.

• فراهم آوری نقل و انتقال یا سرویس دهی بیشتر (بیشتر به مناطق سبز) توسعه یابد و این امر جز با ارتقای استفاده کنندگان از نقطه نظر فرهنگی و افزایش دانش زیست محیطی فراهم نخواهد آمد.

• ساخت ادارات و واحدهای دربرگیرنده مدیریت کنترل و نظارت بر عملکرد ساختمانی و تجهیز لااقل یک مرکز به منظور استفاده بازدیدکنندگان و سایر تأسیسات به جهت مدیریت لازم فاضلاب‌های در معرض دید و پنهان.

• تأسیسات تصفیه خانه جهت آب و فاضلاب و مواد زاید و جامد در داخل سایت(WTF) و تأسیسات ذخیره و جمع آوری فاضلاب و مواد زاید ورودی به داخل سایت.

• تأسیسات خوابانیدن و گسترش دادن فاضلاب به جهت تجزیه توسط محیط زیست

• تاسیسات بازیافت مواد به منظور بازگردانیدن آن‌ها به چرخه زیست محیطی حتی اگر تنها در سطح آموزشی و آزمایش قابل اجرا باشد.

• استقرار واحد های مورد نیاز بازدیدکنندگان بر اساس توان بالقوه منطقه از لحاظ زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ـ آموزشی

• مدیریت اکوپارک و سرویس‌های پشتوانه که در نهایت مبحث بهینه سازی و صرفه جویی در مصرف انرژی، برنامه ریزی فضایی محوطه، فضاهای خارجی، فضاهای داخلی، الگوسازی و آموزشی مردمی کارا و عملی، بهبود کیفیت برنامه‌ها و برآوری نیازهای بازدیدکنندگان در چهارچوب زمان و هزینه‌های مطلوب را در بر می‌گیرد.

نمونه‌های احداث اکوپارک در جهان

اکو پارک Hart berg

این اکوپارک یکی از نمونه‌های شاخص و موفق اکوپارک در دنیا بوده که در کشور اطریش و در منطقه Steiermark قرار دارد. پارکی که در آن به عنوان یک مجموعه‌ی هماهنگ، صنعت، تجارت، نهادهای تحقیقاتی علمی به صورت نمایشگاه موقتی، فن آوری‌های حفاظت از محیط زیست و محیط طبیعی را به عموم نشان می‌دهد.

اهداف این اکوپارک بهبود بخشیدن به دسترسی اطلاعات، پیشبرد کارایی و قابلیت زیست محیطی، افزایش آگاهی عمومی و استفاده از فن آوری پاک، افزایش استفاده از مواد سازنده اکولوژیکی با استفاده از منابع تجدید پذیر، کاهش منابع مصرفی، بازیافت زباله و ضایعات و... می‌باشد.

نظریه انتخاب اکوپارک Hart berg بر اساس سه فعالیت مرتبط زیر بنا نهاده شده است:

• پارک اکولوژیک تجاری
  
• پارک نمایشی تفریحی
  
• مرکز کاربری تحقیقات

که هدف از آن تامین حمایت علمی، فنی و تجاری برای فعالیت‌های زیست محیطی از طریق در اختیار گذاشتن تسهیلات و نیز ارایه مشکلات زیست محیطی به عموم با روشی خلاقانه می‌باشد. از این رو می‌توان گفت که اکوپارک مذکور سعی در برآوردن نیاز‌های اقتصادی به روشی پایدار دارد. اکوپارک Hart berg را می‌توان مثال با ارزشی از توجه به توسعه پایدار دانست که برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن عبارتند از:

• کشف راه حل‌های مبتکرانه جهت انتقال اطلاعات در مورد مشکلات زیست محیطی
  
• افزایش آگاهی عمومی مسایل زیست محیطی به روشی جامع
  
• بهبود بخشیدن به فنون زیست محیطی و همزیستی آن با صنعت از طریق تحقیقات

پاسخ گویی به نیازهای اقتصادی منطقه

اکو پارک Una

اکوپارکUna جامعه را از داشتن محیط طبیعی که از بخش‌های مهم جنگل دی آتلانتیک برزیل محافظت می‌کند، برخوردار نموده است. اکوپارکUna بخشی از IESB(نهاد مطالعات اجتماعی ـ زیست محیطی جنوب باهایا) بوده و در کنار ذخیره‌گاه بیولوژیکیUna در استانی با همین نام (UNA) در 45 کیلومتری جنوب ایلس(Ilheus) و در 15 کیلومتری شهرUNA در ایالت باهایا واقع شده است. این پارک به علت این که از توان بالقوه گردشگری بالایی برخوردار است، توانسته است به لحاظ اشتغال زایی و ایجاد درآمد و کاهش بیکاری منطقه نقش موثری داشته باشد.

یکی از عمده ترین جذابیت‌های اکوپارکUna پلی طنابی است که از شاخه درختی معلق شده است که این پل، تنها پلی از این نوع در سراسر برزیل است. زیبایی جنگل و احتمال مشاهده گونه های در معرض انقراض از عواملی است که پارک مذکور را مبدل به مکانی ویژه نموده است.

اکو پارک Oulu در اتریش

در واقع اکو پارک الو، طرح‌های زیست محیطی و دیگر فعالیت‌ها را جهت ارتقا و بهبود توسعه، تحقیقات و نوآوری به منظور توسعه محصولات زیست محیطی (سازگار با محیط) و خدمات رسانی با کیفیت بالا تامین می‌کند.

آن مرکزی قوی جهت ارتقا و ترفیع در بخش توسعه، بازار، ارتباط عمومی و فعالیت های پروژه‌ها می‌باشد و همچنین در برگیرنده تمامی بخش‌های مهمی است که جهت بهبود محصولات سازگار با محیط و خدمات با کیفیت بالا در سراسر بازار جهانی فعالیت می‌کند.

اکوپارک آمازون

اکوپارک آمازون در شمال کشور برزیل و در شهر قدیمی و تاریخی Manaus قرار گرفته و دارای تنوع بیولوژیکی فراوان و حیات وحش نادر می‌باشد؛ به عنوان مثال بیش از 200 میمون در 17 گونه مختلف در اکوپارک مذکور تحت حفاظت آژانس محیط زیست برزیل زندگی می‌کنند. همچنین دارای جنگل‌های بارانی و محیط طبیعی زیبا و در خور توجه است. بنابراین ایجاد و تأسیس اکوپارک آمازون علاوه بر پناهگاه و حفاظت از گونه‌های نادر حیات وحش و جنگل‌های بارانی، در جذب توریسم و صنعت اکوتوریسم کشور سهم به سزایی داشته و متولیان آن زمینه‌های لازم جهت جذب توریسم در غالب تورهای سیاحتی و تفریحی، امکان دسترسی مناسب به اکوپارک از طریق احداث فرودگاه، مکان اقامت مناسب و دلپذیر و تسهیلات رفاهی و ورزشی نظیر قایق‌ سواری، شنا، استخر و ... را فراهم نموده‌اند و از این راه درآمد به سزایی عاید کشور برزیل شده است. بنابراین اکوپارک‌ها در کنار اهداف کیفی خود در جذب توریسم و درآمدزایی می‌تواند نقش به سزایی داشته باشد.

اکوپارک بیرمنگام

اکوپارک یک ترکیب رنگین از باغ‌ها و نمایشی از آینده‌ای پایدار است. نمایش حیات وحش و باغ‌های دارای محیط‌های کاشت متفاوت، روش مراقبت از باغ را به شما آموزش می‌دهد.

قدرت باد و خورشید و سیستم چرخه آب برای باغ‌های بزرگ‌تر مناسب هستند. قورباغه‌ها، پلیکان، اژدهای پرنده، پروانه‌ها، پرنده‌های شکاری و روباه از جمله‌ حیوانات وحشی هستند، که به طور دایم دیده می‌شوند.

در تمام پارک، مسیرهای مناسب برای ویلچر و قایق موجود می‌باشد. اکوپارک یک پناهگاه امن در شهر بیرمنگام برای لذت بردن عموم است. جهت نگه‌داری از گیاهان و نوارهای سبز و همچنین مساعدت در مسایل دیگر خدماتی نیز به همکاری افراد عادی می‌باشد.

پارک دریاچه ایسلان

این پارک در اوایل 1990 به عنوان یک قسمت از پلان شهر گویانگ توسط شرکت کره‌ای لند و دولت محلی طراحی و ساخته شده است. این پارک در یک شهر جدید به نام ایسلان در شهر گویانگ نزدیک جاده جویارو که به سئول متصل می‌شود، بنا شده است. یک پارک شهری که بالغ بر دو میلیون استفاده کننده در سال دارد.

این پارک دارای دریاچه‌ای زیباست که از یک اکوسیستم سالم با آب تمیز محافظت می‌کند؛ جایی که گیاهان، حیوانات و ماهی‌ها وجود دارند. به طور منظم نمایشگاه گل دارد که باعث شده این پارک به یک مکان اوقات فراغت نه تنها برای شهروندان گویانگ بلکه برای عموم مردم کره تبدیل شود. بانوان، افراد در سنین متفاوت، سایر بازدیدکنندگان از سئول و سایر قسمت‌های گئونگی بارها از پارک بازدید می‌کنند. اکثریت ساکنان ایسلان از پارک به تنهایی یا گروهی دیدن می‌کنند. انواع فعالیت‌های بیرونی در این شهر مدرن در پارک مذکور اتفاق می‌افتد.

Urban Treehouse

این پارک در روز جهانی زمین در سال 1992 و از مشخصه‌های شهری، مثل نمودارهای ترافیکی، آبشار و تیرهای فولادی ساخته شد. نمایشگاهی از چرخه‌های طبیعی و شهری برای کودکان فراهم شد. در این نمایشگاه بچه‌ها تشویق به همکاری و مشارکت شدند. همچنین درباره حیوانات وحشی و حتی لوله‌های فاضلاب و ارزش زباله‌ها اطلاعات زیادی کسب می‌نمایند. بنابراین بچه‌ةا فرصتی یافتند تا در مورد کاهش مصرف، بازیافت و استفاده مجدد تجارب جدید کسب کنند. محل نشستن، کف سازی، مجسمه‌ها و منظرسازی همه با مواد بازیافتی ساخته شده‌اند. بنابراین با مواد بازیافتی می‌توان محلی مناسب برای بازی کودکان، مملو از هیجان و تجربه‌های نو و با حداکثر ایمنی و امنیت ایجاد کرد.