راهبردهای اقتصادی و بازتاب فضایی آن: آیا سیاست اقتصادی در ایران فضا را به شکل مناسب خلق می کند
کشورهای جهان در راه رسیدن به توسعه با تاکید بر توسعه اقتصادی راهبرد متفاوتی را با توجه به بنیان ها و توانمندیهای طبیعی و منابع نیروی انسانی خود در پیش می گیرند. اولین استراتژی صنعتی شدن با راهبردانقلاب سبز بیشتر توسط کشورهایی اتخاذ شده که مزیت نسبی در تولیدات محصولات کشاورزی در سطح بالایی است. استقرار در عرض های متوسط- برخورداری از توپوگرافی مناسب و زمین های جلگه ای- اقلیم مناسب و همجواری با بازارهای مصرف از الزامات این راهبرد است. پاکستان و کانادا دو نمونه موفق و ناموفق در این زمینه اند. کانادا با استفاده از تکنولوژی توانست ازاین راهبرد به توسعه دست یافته و پاکستان هنوز در گیرو دار این مسیر است.

ایران با اقلیم نامناسب - ناهمواری های زیاد و استقرار در عرض های پایین مکان مناسبی برای تمرین توسعه با راهبرد انقلاب سبز نبود اما متاسفانه این مسیر را برگزید و شکست خورد.

یکی از ضروریت های این نوع توسعه مبتنی بر انقلاب سبز برخورداری از شبکه ارتباطی کارآمداست که بتواند محصولات کشاورزی را در کمترین زمان از قطب های کشاورزی به بنادر و بازارهای مصرف منتقل کند. اما در واقعیت شبکه ارتباطی ایران به عنوان پیش نیاز توسعه به شکل شعاعی از پیرامون به مرکز در حال شکل گیری بود. به اینگونه راهبردکلان اقتصادی ما در دهه اول انقلاب بازتاب فضایی مناسبی با این راهبرد به خود نگرفت. به بیانی دیگر دولت نتواست شرایط و پیش نیاز این رویکرد را درک کند.

دومین تجربه برای تلاش برای صنعتی شدن جایگزینی واردات بود. به این معنی که حمایت از تولیدات داخلی برای تقاضای مصرف داخلی با افزایش تعرفه های وارداتی مورد تاکید قرار گرفت. بازتاب فضایی این راهبرد شکل گیری خوشه های صنعتی- نواحی و مناطق صنعتی در کشور باید باشد و پیش نیاز این راهبرد نیز الگویی از شبکه ارتباطی پیچیده و گرهی به شکل تارعنکبوتی است. این تجربه نیز به شکست انجامید . کماکان الگوی شعاعی مرکز محور شبکه ارتباطی به سمت تهران تقویت شد. به اینگونه بازهم دولت از درک الزامات توسعه (شبکه ارتباطی) غافل ماند.

سرانجام سومین تجربه راهبرد تولید صادرات محور در دستور دولت نهم قرار گرفت. بازتاب فضایی این راهبرد نیز خوشه های صنعتی و قطب های صنعتی در مراکز پیرامونی و بندرگاهی خواهد بود. از جمله الزامات این راهبرد تغییر الگوی شبکه ارتباطی از شعاعی مرکز محور به شعاعی بنادر محور و پیرامون محور خواهد بود.

آیا در این زمینه اثراتی از چنین روندی دیده می شود؟ آیا شبکه ارتباطی به سمت پیرامون تقویت می شوند؟

چرا در ایران تنها شبکه های ارتباطی بنادر - تهران یا مراکز استان- تهران تقویت شده اند